Siły powietrzne Austrii

Leszek A. Wieliczko

Austria (oficjalnie: Republika Austrii – Republik Österreich) jest krajem neutralnym i jej siły zbrojne mają wyłącznie defensywny charakter. Austriackie lotnictwo jest nieliczne, a jego wyposażenie jest już w znacznej mierze przestarzałe. Najnowocześniejszymi statkami powietrznymi są myśliwce Eurofighter Typhoon i śmigłowce Sikorsky S-70A Black Hawk. Pozostałe typy samolotów i śmigłowców mają już za sobą 30, 40, a niektóre nawet 50 lat służby. W najbliższych latach Siły Powietrzne Austrii czeka więc proces wymiany większości samolotów i śmigłowców na sprzęt nowej generacji.

Siły Powietrzne Austrii (Luftstreitkräfte, LuSK; ang.: Austrian Air Force, AAF) są jednym z trzech komponentów Austriackich Federalnych Sił Zbrojnych (Österreichisches Bundesheer, ÖBH) obok Wojsk Lądowych (Landstreitkräfte, LaSK) i Sił Specjalnych (Spezialeinsatzkräfte). Liczą około 3500 osób personelu i 120 samolotów i śmigłowców. Ich podstawowym zadaniem jest obrona przestrzeni powietrznej i terytorium kraju (zwłaszcza obiektów o znaczeniu strategicznym) oraz wsparcie wojsk lądowych i sił specjalnych. Do zadań dodatkowych należą: wsparcie operacji likwidacji skutków katastrof i klęsk żywiołowych (powodzi, lawin i pożarów lasów), transport ludzi i ładunków, ewakuacja rannych i chorych, obserwacja i rozpoznanie. Od lat 60. XX wieku żołnierze Bundesheer uczestniczą również w zagranicznych misjach pokojowych, stabilizacyjnych i humanitarnych pod egidą ONZ i Unii Europejskiej. Obecnie największe kontyngenty austriackich sił zbrojnych służą w EUFOR-ALTHEA (European Force Operation Althea) w Bośni i Hercegowinie, KFOR (Kosovo International Security Force) w Kosowie i UNIFIL (United Nations Interim Forces in Lebanon) w Libanie. Jako kraj neutralny Austria nie jest członkiem NATO, ale uczestniczy w programie Partnerstwa dla Pokoju (Partnership for Peace, PfP).

Zarys historii

Tradycje austriackiego lotnictwa sięgają czasów monarchii austro-węgierskiej. Po klęsce w pierwszej wojnie światowej i rozpadzie Austro-Węgier powstała Republika Austrii, która na mocy postanowień zwycięskich mocarstw została pozbawiona lotnictwa wojskowego. Mimo to w 1927 r. utworzono zalążki sił powietrznych, a rok później rozpoczęto szkolenie pilotów. W 1933 r. kupiono we Włoszech partię myśliwców Fiat CR.20 – pierwszych od zakończenia wielkiej wojny samolotów bojowych austriackiego lotnictwa. W 1934 r. wprowadzono znak rozpoznawczy, który obowiązuje do dziś – biały trójkąt w czerwonym kole. Po włączeniu do III Rzeszy w marcu 1938 r. Austria straciła suwerenność, a jej siły zbrojne zostały wchłonięte przez Wehrmacht. Przez dekadę po zakończeniu drugiej wojny światowej Austria pozostawała formalnie pod okupacją czterech zwycięskich mocarstw (Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji i Związku Radzieckiego). Dopiero 15 maja 1955 r. podpisano traktat (Österreichischer Staatsvertrag) ustanawiający w pełni suwerenną, demokratyczną Republikę Austrii (tzw. drugą republikę). W nowo przyjętej konstytucji zapisano „wieczystą neutralność” kraju.

Wraz z odzyskaniem suwerenności utworzono siły zbrojne, a w ich ramach 13 września 1955 r. siły powietrzne (Luftabteilung des Bundesheeres). Pierwszymi austriackimi samolotami były cztery szkolne Jaki-11 (ściślej: czeskie Let C-11) i cztery Jaki-18 podarowane przez Związek Radziecki pod koniec 1955 r. W lutym 1956 r. pozyskano pierwsze śmigłowce – amerykański Bell 47G-2 i licencyjne włoskie Agusta-Bell AB-47G-2. W następnym roku kupiono w Wielkiej Brytanii odrzutowe dwumiejscowe myśliwce treningowe de Havilland DH-115 Vampire T.Mk 11 i T.Mk 55, a w 1959 r. we Francji odrzutowe samoloty szkolno-treningowe Fouga CM.170R Magister. Włochy podarowały Austrii pięć samolotów szkolnych Fiat G.46-4B. Kupiono również samoloty szkolno-treningowe Piper PA-18 Super Cub, Zlin 126 Trener, Piaggio P.149D i Cessna 172/182 oraz łącznikowo-obserwacyjne Cessna L-19A/E Bird Dog. Park wiropłatów uzupełniły amerykańskie śmigłowce Bell H-13H Sioux, brytyjskie Westland WS-55 Whirlwind i francuskie Sud-Est SE-3130 Alouette II. W latach 1960–1962 pozyskano ze Szwecji 30 używanych myśliwców Saab J 29F, nazywanych popularnie „latającymi beczułkami” (Fliegende Tonnen).

W latach 60. kupiono również śmigłowce wielozadaniowe Agusta-Bell AB-204B i Sud-Aviation SA-316B Alouette III, samoloty szkolne North American LT-6G Texan i Saab 91D Safir oraz transportowe de Havilland Canada DHC-2 Beaver i Short SC.7 Srs 3M Skyvan. W następnej dekadzie pozyskano śmigłowce Agusta-Bell AB-206A JetRanger, Sikorsky S-65Ö i Bell OH-58B Kiowa oraz samoloty szkolno-treningowe Saab 105Ö i wielozadaniowe Pilatus PC-6 Turbo Porter. W 1980 r. wprowadzono do służby śmigłowce Agusta-Bell AB-212, w 1983 r. szwajcarskie samoloty szkolno-treningowe Pilatus PC-7 Turbo Trainer, a w 1988 r. – naddźwiękowe myśliwce szwedzkiej produkcji Saab J 35Ö Draken, jednak na mocy traktatu z 1955 r. austriackie myśliwce nie mogły przenosić kierowanych pocisków rakietowych. Sytuacja uległa zmianie dopiero w 1993 r., kiedy kupiono w Szwecji kpr powietrze–powietrze AIM-9 Sidewinder, we Francji zaś przeciwlotnicze kpr Mistral. W połowie lat 90. dokupiono w USA nowszą wersję AIM-9. Impulsem do zmiany nastawienia w tej sprawie były liczne przypadki naruszeń austriackiej przestrzeni powietrznej przez jugosłowiańskie myśliwce na początku lat 90.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 1-2/2018