Siły powietrzne Egiptu
Robert Czulda
Egipskie lotnictwo uchodzi za jedno z lepszych na Bliskim Wschodzie i być może za najlepsze w całej Afryce Północnej. Co więcej, korpus powietrzny jest uważany za najbardziej elitarny i jednocześnie najbardziej prozachodni ze wszystkich rodzajów sił zbrojnych Egiptu. Teraz ma dobrą okazję potwierdzić swoją siłę, Egipt włączył się bowiem w trudną wojnę z dżihadystami.
Brytyjsko-amerykańska firma doradczo-analityczna IHS Jane’s o egipskich siłach powietrznych pisze: Chociaż lotnictwo Egiptu nie ma takiego wpływu oddziaływania jak wojska lądowe, to stanowi najbardziej elitarny i prozachodni rodzaj sił zbrojnych tego państwa. W odróżnieniu od armii, pogrążonej w biurokracji, siły powietrzne są całkiem efektywne i mają lepiej wykształcone kadry oficerskie. W razie mało prawdopodobnej wojny z Izraelem Egipt byłby relatywnie dobrze przygotowany do obrony półwyspu Synaj. Siły szybkiego reagowania zostały zgromadzone na zachodzie kraju, co stanowi reakcję na wojnę domową w Libii w 2011 roku. Obecnie jednak siły zbrojne skoncentrowane są na utrzymaniu pokoju na półwyspie Synaj i posiadają wysoki stopień gotowości, co wynika z nadal trwających konfliktów regionalnych, w których Egipt jest coraz wyraźniej zaangażowany. Co więcej, Egipt rozwinął własny przemysł zbrojeniowy, który pozwala w pewnym stopniu realizować potrzeby sił zbrojnych, w tym lotnictwa. Egipska zbrojeniówka, jak podają źródła izraelskie, jest w stanie produkować na podstawie pozyskanej licencji samoloty K-8/E, a także komponenty do samolotów F-16, Mirage 2000 i Mystére-Falcon 50. oraz lotnicze zbiorniki paliwa, amunicję.
W wymiarze militarnym siły zbrojne Egiptu w założeniu mają wypełniać zadania obronne – przede wszystkim strzec integralności terytorialnej państwa. Nie ma już tendencji ofensywnych i mocarstwowych jak za czasów Gamala Abdela Nassera (1956–1970). Według poprzedniego prezydenta, Hosniego Mubaraka, sprawne siły zbrojne Egiptu przyczyniają się do arabsko-izraelskiego pokoju. Historia uczy nas, że częstą przyczyną wybuchu wojny jest słabość jednej ze stron – stwierdził w 1996 roku. Z tego też powodu egipskie władze oraz przedstawiciele wojska lubią podkreślać wysoką zdolność sił zbrojnych do odstraszania każdego nieprzyjaciela. W 1999 roku jeden z generałów stwierdził z dumą: Nas nie można łatwo pokonać. W ogóle nie da się nas pokonać.
Głównym zadaniem sił powietrznych Egiptu jest oczywiście obrona przestrzeni kraju przed zagrożeniami zewnętrznymi, a także wspieranie wojsk lądowych i wewnętrznych służb bezpieczeństwa w operacjach naziemnych oraz utrzymywanie floty samolotów pasażerskich dla politycznych i wojskowych decydentów. Prócz tego do kompetencji sił powietrznych zalicza się działania poszukiwawczo-ratunkowe na obszarze pustyni, Morza Śródziemnego i Morza Czerwonego. Siły powietrzne utrzymują w służbie samoloty i śmigłowce wykorzystywane przez marynarkę wojenną. By lepiej radzić sobie z wymogami współczesnego pola walki, w ostatnich latach Egipcjanie wycofali znaczną część starego sprzętu sowieckiego, zastępując go nową bronią – zarówno zachodnią, jak i rosyjską. Egipt odszedł już całkowicie od zimnowojennej doktryny opartej na wzorach sowieckich.
Wynika to z faktu, że po wojnie z Izraelem w 1973 roku Egipt postanowił zrezygnować ze współpracy ze Związkiem Sowieckim. Zawarto pokój z Izraelem, a na głównego partnera politycznego i wojskowego wybrano Stany Zjednoczone, które od tego czasu na broń dla Egiptu wydają około 1,5 miliarda dolarów rocznie, aby w ten sposób utrzymać egipsko-izraelski pokój. Gdy władzę w Egipcie stracił w 2011 r. Hosni Mubarak, a przejął ją Mohammad Mursi, nie doszło do załamania relacji dwustronnych. Wydarzeniem, które do tego doprowadziło, była seria brutalnych pacyfikacji demonstrantów przez wojsko już po obaleniu Mursiego.
Gdy w lipcu 2013 roku Mursi stracił władzę, prezydent Barack Obama zaapelował o powrót demokracji. W październiku Departament Stanu Stanów Zjednoczonych ogłosił ponowne przyjrzenie się zapewnianej Egiptowi pomocy obronnej. W praktyce oznaczało to zawieszenie dostaw broni – prócz czołgów M1A1 Abrams również samolotów F-16C/D, śmigłowców AH-64D Apache oraz rakiet przeciwokrętowych Harpoon. W kwietniu 2014 roku blokada na śmigłowce AH-64D została zdjęta, co wynikało z konieczności większego zaangażowania egipskich sił zbrojnych w zwalczanie terrorystów muzułmańskich na półwyspie Synaj. Również blokada na kolejne samoloty F-16C/D została szybko zniesiona.
Ochłodzenia współpracy dwustronnej nie chce ani Egipt, którego wojsko zyskuje na współpracy z Waszyngtonem, ani Stany Zjednoczone. Kair jest zbyt ważny, aby Waszyngton mógł pozwolić sobie na jego utratę – szczególnie teraz, gdy na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej szaleją radykałowie. Frank Wiser, były ambasador Stanów Zjednoczonych w Egipcie, stwierdził otwarcie: Egipt to największe i najważniejsze państwo regionu. Sytuacja w Egipcie wpływa na sytuację w regionie. Generał Lloyd J. Austin (dowódca Centralnego Dowództwa) nazwał Egipt „regionalną kotwicą”.
Sojusz Egiptu ze Stanami Zjednoczonymi ma jednak swoje granice, które są wyznaczane bezpieczeństwem Izraela. Egipskie siły zbrojne są bacznie monitorowane przez Izraelczyków, którzy nie godzą się, aby Stany Zjednoczone dostarczały Arabom zbyt nowoczesne uzbrojenie. Dotyczy to choćby propozycji dostarczenia Kairowi samolotów F-15. W wyniku presji Izraela Amerykanie odrzucili wszystkie egipskie prośby zakupu technologicznie zaawansowanych pocisków rakietowych powietrze–powietrze typu AIM-120 AMRAAM. Egipt musiał zadowolić się rakietami AIM-7E/F/M Sparrow oraz AIM-9F/L/P Sidewinder. Stany Zjednoczone dbają bowiem, by egipskie siły zbrojne miały słabsze uzbrojenie od Izraelczyków.
Szacuje się, że w siłach powietrznych Egiptu dysponujących około 584 samolotami bojowymi służy obecnie około 30 tysięcy osób, z czego około 10 tysięcy to poborowi. W odróżnieniu od marynarki wojennej i wojsk lądowych lotnictwo nie posiada komponentu rezerwowego. Lotnictwo Egiptu uchodzi za dobrze wyposażone i wyszkolono i raczej nie ma sobie równych w regionie Afryki Północnej. Dobre opinie zyskuje także wśród Izraelczyków. Od momentu wprowadzenia standardów zachodnich oraz za sprawą Amerykanów poziom obsługi maszyn, ich stan i długość służby zdecydowanie się poprawiły. Niewątpliwie to najbardziej elitarny i profesjonalny rodzaj sił zbrojnych tego państwa.
Lotnictwo bojowe
Najliczniejszym samolotem bojowym egipskich sił powietrznych jest amerykański F-16. Samoloty F-16 wprowadzono do służby w ramach egipsko-amerykańskiego programu Peace Vector. Pierwszą umowę na 42 samoloty (Block 15, 34 w wersji A i 8 w dwumiejscowej odmianie B) podpisano w czerwcu 1980 roku. Pierwszy samolot wszedł do służby w styczniu 1982 roku. Do 1997 roku wszystkie samoloty zmodernizowano do standardu Block 42.
Rok po złożeniu pierwszego zamówienia Egipt zamówił drugą transzę F-16 – 40 samolotów w wariancie Block 32 (34 w jednomiejscowej wersji C i 6 w dwumiejscowej odmianie D), zdolnych do przenoszenia rakiet AIM-7 Sparrow. Maszyny te dostarczano od października 1986 r. Do 1997 roku zmodernizowano je do wersji Block 42. W czerwcu 1990 roku Egipt zamówił 47 samolotów (35 w wersji C i 12 w wersji D) Block 40, które dostarczano od października 1991 r. W 1992 roku w ramach umowy Peace Vector V zakontraktowano 46 maszyn (34 w wersji C i 12 w wersji D) Block 40, które tym razem zbudowano w tureckich zakładach TAI, rozpoczynając dostawy na początku 1994 r. W maju 1996 r. zamówiono w USA 21 jednomiejscowych F-16C Block 40, których dostawy rozpoczęły się trzy lata później. W lutym 1999 r. dokupiono jeszcze po tuzinie F-16C i F-16D Block 40, które dostarczono w latach 2001–2002.
Ostatnie zamówienie Peace Vector VII z grudnia 2009 r. opiewało na 20 samolotów Block 52 (16 w wersji C i 4 w wersji D), których dostawę z dużą zwłoką zakończono do końca 2015 roku, po tym jak w kwietniu prezydent Barack Obama odblokował realizację kontraktu.
W sumie Egipt pozyskał 240 samolotów F-16. Przez lata utracono łącznie 24 maszyny tego typu (wypadki, ale głównie uszkodzenia, zły stan techniczny). Ostatnia katastrofa miała miejsce 28 stycznia tego roku podczas ćwiczeń i tyczyła się maszyny dwumiejscowej; obaj piloci zginęli. Według The Military Balance 2016 Egipt dysponuje obecnie 139 jednomiejscowymi F-16C, 38 w dwumiejscowymi F-16D oraz ich starszymi odpowiednikami: 26 maszynami w wersji A i 6 w wersji B.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 5/2016