Siły Powietrzne Kanady. Cz. I

Leszek A. Wieliczko

Królewskie Kanadyjskie Siły Powietrzne prowadzą operacje lotnicze na rzecz całych Sił Zbrojnych, ochraniają przestrzeń powietrzną kraju i Ameryki Północnej oraz wspierają siły lądowe, morskie i specjalne. Są też kluczowym elementem Narodowego Programu Poszukiwania i Ratownictwa. W minionym roku świętowały swoje stulecie – 1 kwietnia 1924 roku otrzymały bowiem tytuł Królewskie. Po reorganizacji Kanadyjskich Sił Zbrojnych przeprowadzonej w 1968 roku ta historyczna nazwa zniknęła z oficjalnego obiegu na ponad 40 lat. Przywrócono ją dopiero w 2011 roku.

Kanada (ang., fr. Canada) to państwo federacyjne leżące w Ameryce Północnej. Na lądzie na południu i północnym zachodzie graniczy ze Stanami Zjednoczonymi, a na morzu z Grenlandią (autonomicznym terytorium Danii) i wyspami Saint-Pierre i Miquelon (wspólnotą zamorską Francji). Jest członkiem Wspólnoty Narodów (Commonwealth of Nations) i za głowę państwa uznaje brytyjskiego monarchę, którego na miejscu reprezentuje gubernator generalny. Swoją politykę w zakresie bezpieczeństwa i obrony opiera na własnych siłach zbrojnych, bliskiej współpracy ze Stanami Zjednoczonymi oraz członkostwie w Sojuszu Północnoatlantyckim.

Królewskie Kanadyjskie Siły Powietrzne (ang. Royal Canadian Air Force, RCAF; fr. Aviation royale canadienne, ARC) są jednym z komponentów zunifikowanych Kanadyjskich Sił Zbrojnych (Canadian Armed Forces, CAF; Forces armées canadiennes, FAC). Ich główne zadania to prowadzenie operacji lotniczych na rzecz Sił Zbrojnych, ochrona przestrzeni powietrznej kraju i Ameryki Północnej (wspólnie z Siłami Powietrznymi Stanów Zjednoczonych w ramach NORAD), wsparcie sił lądowych, morskich i specjalnych oraz poszukiwanie i ratownictwo w ramach Narodowego Programu Poszukiwania i Ratownictwa (National SAR [Search and Rescue] Program, NSP). RCAF mają obecnie ponad 350 statków powietrznych (samolotów i śmigłowców). Personel liczy około 12 tys. żołnierzy służby czynnej, około 2000 rezerwistów i około 1500 pracowników cywilnych.

Kanadyjskie Siły Zbrojne aktywnie uczestniczą w międzynarodowych misjach pokojowych, stabilizacyjnych, humanitarnych, wojskowych i innych pod egidą ONZ i NATO lub organizowanych z własnej inicjatywy. W wielu z nich były wykorzystywane samoloty i śmigłowce RCAF. Dla przykładu: Od 2014 roku myśliwce CF-188 Hornet kilkukrotnie zabezpieczały przestrzeń powietrzną Rumunii w ramach natowskiej misji enhanced Air Policing. Od 2018 roku samoloty transportowe CC-177 Globemaster III i CC-130J Hercules wspierały wojska francuskie w Mali. W latach 2018–2019 śmigłowce CH-146 Griffon i CH-147F Chinook operowały w Mali w ramach misji stabilizacyjnej ONZ. W 2020 roku personel RCAF z mobilnym radarem AN/TPS-70 operował na Islandii. W sierpniu 2021 roku samoloty CC-177, CC-130J i CC-150 Polaris ewakuowały z Kabulu około 3700 osób. W kwietniu 2023 roku samoloty CC-130J ewakuowały z Sudanu ponad 530 osób. W październiku tego samego roku samoloty CC-150 ewakuowały z Izraela ponad 1650 osób.

Struktura organizacyjna

Najwyższym zwierzchnikiem i naczelnym dowódcą Kanadyjskich Sił Zbrojnych jest brytyjski monarcha, reprezentowany przez gubernatora generalnego. Wojskowym dowódcą Sił Zbrojnych jest szef Sztabu Obrony (Chief of the Defence Staff, SDC; Chef d'état-major de la Défense; CEMD), którego na wniosek premiera mianuje gubernator generalny. Jego zadaniem jest zarządzanie, kierowanie i dowodzenie Kanadyjskimi Siłami Zbrojnymi pod nadzorem ministra obrony narodowej i przy pomocy Rady Sił Zbrojnych (Armed Forces Council) oraz doradzanie rządowi w sprawach dotyczących obrony i bezpieczeństwa. Obecnie szefową Sztabu Obrony i zarazem przewodniczącą Rady Sił Zbrojnych jest od 18 lipca 2024 roku pani generał Jennie Carignan z Kanadyjskich Wojsk Lądowych (Canadian Army).

Cywilny nadzór administracyjny nad Siłami Zbrojnymi sprawuje rząd federalny za pośrednictwem Departamentu Obrony Narodowej (Department of National Defence, DND; Ministère de la Défense nationale, MDN). Jest on odpowiedzialny za kształtowanie i zarządzanie polityką obronną państwa oraz wsparcie Sił Zbrojnych w wypełnianiu ich konstytucyjnych zadań. Siedziba Sztabu Obrony, Rady Sił Zbrojnych i Departamentu Obrony Narodowej – Kwatera Główna Obrony Narodowej (National Defence Headquarters, NDHQ; Quartiers généraux de la Défense nationale, QGDN) – znajduje się w Gmachu im. generała dywizji George'a R. Pearkesa (Major-General George R. Pearkes Building) w Ottawie.

Dowódca Królewskich Kanadyjskich Sił Powietrznych (Commander of the Royal Canadian Air Force; Commandant de l'Aviation royale canadienne), tytułowany także szefem Sztabu Sił Powietrznych (Chief of the Air Force Staff; Chef d'état-major de la Force aérienne), odpowiada za kierowanie i dowodzenie Siłami Powietrznymi, rozwój i utrzymanie gotowości operacyjnej personelu i sprzętu, doradzanie szefowi Sztabu Obrony w kwestiach dotyczących zdolności wojskowych w przestrzeni powietrznej i kosmicznej w celu osiągnięcia celów obronnych Kanady oraz wnoszenie wkładu w rozwój struktury organizacyjnej i planów operacyjnych Sił Powietrznych. Dowódcą i szefem Sztabu Sił Powietrznych jest od 12 sierpnia 2022 roku Lieutenant-General (gen. broni) Eric Kenny.

Kwatera Główna Królewskich Kanadyjskich Sił Powietrznych (Royal Canadian Air Force Headquarters, RCAF HQ; Quartier général de l'Aviation royale canadienne, QG ARC) znajduje się w NDHQ w Ottawie.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 3/2025