Siły Powietrzne Kataru

Leszek A. Wieliczko

Do połowy ubiegłego roku Siły Powietrzne Emiratu Katar były nieliczne, a ich potencjał bojowy niewielki. W najbliższych latach sytuacja ulegnie radykalnej zmianie dzięki pozyskaniu nowoczesnych samolotów bojowych Dassault Rafale, Boeing F-15QA i Eurofighter Typhoon oraz śmigłowców NH90. Trwająca od pewnego czasu rozbudowa ilościowa i jakościowa sprawi, że w obecnej dekadzie katarskie lotnictwo stanie się jednym z najpotężniejszych i najnowocześniejszych w regionie Zatoki Perskiej.

Katar (oficjalnie: Państwo Katar; arab. Daulat Katar) to niewielki kraj leżący na Bliskim Wschodzie, na półwyspie Katar i przybrzeżnych wysepkach we wschodniej części Półwyspu Arabskiego. Graniczy na lądzie z Arabią Saudyjską, a przez wody Zatoki Bahrajnu i Zatoki Perskiej z Bahrajnem (od zachodu), Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi (od południowego wschodu) i Iranem (od północy). Jest to monarchia absolutna (emirat) z konstytucją i rządem. Głową państwa i naczelnym dowódcą sił zbrojnych jest emir Tamim ibn Hamad Al Sani. Stolicą kraju jest Doha (Ad-Dauha).

Od 1995 roku Katar opiera swoją politykę bezpieczeństwa na sojuszu ze Stanami Zjednoczonymi i bliskiej współpracy z krajami NATO. Jest członkiem m.in. Ligi Państw Arabskich (League of Arab States) i Rady Współpracy Krajów Arabskich Zatoki Perskiej (Cooperation Council for the Arab States of the Gulf). Po pojawieniu się nowych zagrożeń w postaci tzw. państwa islamskiego i innych organizacji uznanych przez społeczność międzynarodową za terrorystyczne Katar został członkiem wojskowego sojuszu antyterrorystycznego (Islamic Military Counter Terrorism Coalition; zwanego też Islamic Military Alliance), zawiązanego w 2015 roku z inicjatywy Arabii Saudyjskiej. W czerwcu 2017 roku kilka krajów – m.in. Arabia Saudyjska, ZEA i Bahrajn – oskarżyło Katar o wspieranie terroryzmu i Iranu, co doprowadziło do izolacji dyplomatycznej i zaognienia sytuacji w regionie Zatoki Perskiej.

Siły Powietrzne Emiratu Katar (Al-Kuwwat al-Dżawwijja al-Amirija al-Katarija; ang. Qatar Emiri Air Force, QEAF) są jednym z trzech rodzajów Katarskich Sił Zbrojnych (al-Kuwwat al-Musalahat al-Katarija; Qatar Armed Forces) obok Wojsk Lądowych i Marynarki Wojennej. Do ich głównych zadań należą: obrona przestrzeni powietrznej kraju, wsparcie sił lądowych, morskich, specjalnych i porządku publicznego, przewóz ludzi i ładunków, poszukiwanie i ratownictwo, patrolowanie granic. Obecnie QEAF mają ponad 2000 osób personelu i ponad 180 samolotów, śmigłowców i bezzałogowych statków powietrznych (BSP). Po dostarczeniu wszystkich nowo zakupionych samolotów i śmigłowców (nie licząc opcji) i wycofaniu ze służby maszyn starszych typów liczba statków powietrznych wzrośnie do ponad 240.

Zarys historii

Od 1916 roku Katar znajdował się pod brytyjskim protektoratem. Gdy w styczniu 1968 roku premier Zjednoczonego Królestwa Harold Wilson ogłosił plan wycofania wojsk brytyjskich z regionu Zatoki Perskiej w ciągu trzech lat, szejkowie i emirowie postanowili utworzyć federację emiratów. Ostatecznie w skład nowego państwa – Zjednoczonych Emiratów Arabskich – weszło siedem emiratów, znanych wcześniej jako Oman Traktatowy. Emiraty Bahrajn i Katar natomiast zrezygnowały z członkostwa w federacji i ogłosiły niepodległość odpowiednio 15 sierpnia i 1 wrześniu 1971 roku.

Jeszcze zanim Katar stał się niepodległym krajem, 30 marca 1968 roku dekretem emira utworzono Katarskie Siły Bezpieczeństwa Publicznego (Qatar Public Security Force, QPSF), a w ich ramach Skrzydło Lotnicze (Air Wing). Pierwszymi katarskimi statkami powietrznymi były dwa brytyjskie śmigłowce Westland WS-55 Srs 3. Ich obsługę zapewniał początkowo wynajęty personel RAF. W następnym roku emir Kataru postanowił pozyskać 12 odrzutowych myśliwców Hawker Hunter. Ostatecznie z powodu problemów finansowych kupiono tylko trzy jednomiejscowe Huntery F.78 i jeden dwumiejscowy T.79. Były to używane samoloty holenderskie, wyremontowane w firmie Hawker Siddeley Aviation. Zostały dostarczone do Kataru w grudniu 1971 roku. Również w tym przypadku ich pilotami byli początkowo Brytyjczycy. W styczniu 1974 roku Katar kupił cztery śmigłowce Westland Commando – trzy transportowe Mk 2A i jeden w konfiguracji do przewozu VIP-ów Mk 2C. Maszyny zostały dostarczone między październikiem 1975 a majem 1976 roku. W 1974 roku Skrzydło Lotnicze zostało wydzielone z QPSF i przekształcone w samodzielne Siły Powietrzne Emiratu Katar (QEAF).

Dzięki rosnącym przychodom z eksportu ropy naftowej i gazu ziemnego na przełomie lat 70. i 80. nastąpiła znacząca rozbudowa Sił Powietrznych. W sierpniu 1978 roku QEAF dostały dwa śmigłowce Aérospatiale/Westland SA342L Gazelle. W grudniu 1979 roku kupiono we Francji sześć lekkich samolotów szturmowych Dassault/Dornier Alpha Jet 1E, które zostały dostarczone w latach 1980–1981. W 1980 roku kupiono 14 myśliwców Dassault Mirage F1 (12 jednomiejscowych EDA i dwa dwumiejscowe DDA, których dostawy zostały zrealizowane w latach 1983–1984. W 1991 roku dokupiono trzeci egzemplarz DDA, aby zastąpić maszynę utraconą w wypadku. W 1981 roku kupiono osiem śmigłowców Westland Commando Mk 3. Te maszyny, dostarczone między listopadem 1982 a styczniem 1983 roku, mogą przenosić uzbrojenie (m.in. przeciwokrętowe kierowane pociski rakietowe AM.39 Exocet). W 1983 roku QEAF przejęły od policyjnej jednostki lotniczej dwa śmigłowce SA341G i trzy Westland Lynx Mk 28. W latach 1983–1985 wzbogaciły się o partię 12 śmigłowców SA342L uzbrojonych w przeciwpancerne kierowane pociski rakietowe HOT.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 8/2020