Siły Powietrzne Libanu

Leszek A. Wieliczko

Libańskie Siły Powietrzne zostały utworzone w 1949 roku i przez następnych kilka dekad stopniowo budowały swój potencjał. Wskutek długotrwałej wojny domowej i ataków sił izraelskich pod koniec lat 90. zostały zredukowane do zaledwie dwóch eskadr śmigłowców. Ich odbudowa rozpoczęła się po wycofaniu wojsk syryjskich w 2005 roku i odzyskaniu przez Liban pełnej suwerenności. Ze względu na ograniczone środki finansowe Libańskie Siły Powietrzne są obecnie niewielkie i skromnie wyposażone, ale sukcesywnie pozyskują nowoczesny sprzęt o dużym potencjale operacyjnym.

Liban (oficjalnie: Republika Libańska; arab. Lubnan, Al-Dżumhurijja al-Lubnanijja; fr. Liban, République libanaise) to niewielki kraj leżący na Bliskim Wschodzie nad Morzem Śródziemnym, na obszarze historycznego Lewantu. Graniczy na lądzie od północy i wschodu z Syrią, od południa z Izraelem, a przez wody Morza Śródziemnego z Cyprem. Jest członkiem m.in. Organizacji Współpracy Islamskiej i Ligi Państw Arabskich. Swoją politykę w zakresie obrony i bezpieczeństwa opiera głównie na bliskiej współpracy ze Stanami Zjednoczonymi i Unią Europejską.

Libańskie Siły Powietrzne (arab. Al-Kuwwat al-Dżawwijja al-Lubnanijja; fr. Forces aériennes libanaises; ang. Lebanese Air Force, LAF) są integralną częścią Libańskich Sił Zbrojnych (Al-Kuwwat al-Musallaha al-Lubnanijja; Forces armées libanaises; Lebanese Armed Forces), zwanych także Armią Libańską (Al-Dżejsz al-Lubnani; Armée libanaise; Lebanese Army), wraz z Wojskami Lądowymi, Marynarką Wojenną oraz kilkoma niezależnymi formacjami i służbami. Ich główne zadania to: samodzielne operacje bojowe, wsparcie wojsk lądowych, sił specjalnych i morskich, przewóz ludzi i ładunków, poszukiwanie i ratownictwo, obserwacja i rozpoznanie, fotografowanie z powietrza, wsparcie innych służb i instytucji państwowych (m.in. w zakresie gaszenia pożarów, zwalczania przestępczości i terroryzmu), szkolenie pilotów i techników. Obecnie LAF mają około 1250 osób personelu i około 70 statków powietrznych (samolotów i śmigłowców).

Zarys historii

Liban uzyskał pełną niepodległość od Francji 22 listopada 1943 roku, ale do końca drugiej wojny światowej na jego terenie stacjonowały wojska Wolnej Francji i Wielkiej Brytanii. 1 sierpnia 1945 roku rząd przejął kontrolę nad libańskimi oddziałami wojskowymi wchodzącymi wcześniej w skład armii francuskiej. Ostatni żołnierze francuscy opuścili kraj w grudniu 1946 roku. Po zakończeniu pierwszej wojny izraelsko-arabskiej rząd postanowił utworzyć lotnictwo wojskowe. W maju 1949 roku Brytyjczycy podarowali Libańczykom trzy samoloty szkolne Percival Proctor Mk IV i trzy Percival Prentice T.1. 10 czerwca w Rijaku powołano Libańskie Siły Powietrzne (Silah al-Dżawwi; potem przemianowane na Silah al-Difae al-Dżawwi, a wreszcie na Al-Kuwwat al-Dżawwijja al-Lubnanijja), których dowódcą został Francuz, ppłk Emile Boustany. We wrześniu Włosi przekazali lekki samolot wielozadaniowy Macchi MB.308 i cztery transportowe Savoia-Marchetti SM.79L.

W latach 1950–1952 Siły Powietrzne dostały sześć samolotów szkolnych North American AT-6 Harvard T.2B i trzy de Havilland Canada DHC-1 Chipmunk T.30 oraz samolot transportowy de Havilland DH.104 Dove. W kolejnych latach pozyskano jeszcze 10 Harvardów T.2B (w tym sześć z Iraku) i trzy Chipmunki T.20. W latach 1953–1955 Wielka Brytania dostarczyła sześć odrzutowych myśliwców de Havilland Vampire FB.52 i cztery dwumiejscowe szkolno-treningowe T.55. W 1958 roku uzupełniły je cztery Vampire'y FB.5 i trzy FB.9 oraz sześć Hunterów F.6, wszystkie używane wcześniej w RAF. W tym samym roku Vampire'y zostały użyte do ataków na pozycje muzułmańskich powstańców antyrządowych. W 1959 roku Siły Powietrzne dostały pierwsze śmigłowce – trzy francuskie Sud-Aviation SE3130 (Aérospatiale SA313B) Alouette II (czwarty egzemplarz wypożyczono na trzy lata w 1962 roku). W 1961 roku rozpoczęły się dostawy sześciu śmigłowców SE3160 (SA316B) Alouette III.

W 1966 roku kupiono pięć używanych odrzutowych samolotów szkolno-treningowych Fouga CM.170-2 Magister, wycofanych z francuskiego lotnictwa. W latach 1968–1969 z Francji przybyło 10 fabrycznie nowych naddźwiękowych myśliwców Dassault Mirage IIIEL i dwa dwumiejscowe szkolno-treningowe Mirage IIIBL. W 1969 roku dokupiono siedem śmigłowców Alouette III (w tym jeden dla zastąpienia egzemplarza nr L226 utraconego w wypadku 16 stycznia 1968 roku). W tym samym roku Dowództwo Sił Powietrznych zostało przeniesione z Rijaku do siedziby Ministerstwa Obrony Narodowej. W 1972 roku kupiono w Niemczech cztery używane Magistery, które przed dostawą do Libanu zostały doprowadzone do standardu wersji CM.170-2, a we Włoszech pierwszą partię sześciu śmigłowców Agusta-Bell AB-212.

W maju 1973 roku Mirage, Huntery i uzbrojone Magistery przeprowadziły ataki na obozy bojowników Organizacji Wyzwolenia Palestyny (OWP) w Bejrucie. W podobnej operacji w styczniu 1976 roku w mieście Damur wzięły udział Mirage i Huntery. W 1975 roku Siły Powietrzne pozyskały samolot dyspozycyjny Aero Commander (Rockwell) 690A Shrike Commander i sześć szkolnych Scottish Aviation Bulldog Srs 126. W 1979 roku kupiono drugą partię sześciu śmigłowców AB-212. W latach 1980–1984 otrzymano z Francji 12 średnich śmigłowców transportowych Aérospatiale SA330L Puma (w tym pięć lub sześć wyprodukowanych na licencji w rumuńskiej firmie IAR) i siedem wielozadaniowych uzbrojonych SA342L Gazelle.

W latach 1975–1990 w Libanie trwała wojna domowa, wywołana i podsycana obecnością palestyńskich bojówek, wkroczeniem do Libanu w czerwcu 1976 roku wojsk syryjskich, izraelską inwazją na południowy Liban w czerwcu 1982 roku i utworzeniem wspieranego przez Iran i Syrię Hezbollahu. W tym okresie Siły Powietrzne uległy niemal całkowitej degradacji z powodu utraty sprzętu w wyniku działań wojennych oraz braku części zamiennych i fachowej obsługi. Do końca lat 90. większość ocalałych statków powietrznych wycofano z eksploatacji i zmagazynowano (10 myśliwców Mirage III sprzedano w 2000 roku do Pakistanu). W użyciu pozostały jedynie 24 śmigłowce Bell UH-1H Huey pozyskane ze Stanów Zjednoczonych. Brak samolotów w wyposażeniu LAF sprawił, że w 2000 roku zawiesiła działalność Szkoła Sił Powietrznych (Ecole de l'Air; Madrasat al-Kuwwat al-Dżawwijja), funkcjonująca w Rijaku od 1949 roku. W 2005 roku, po zakupie śmigłowców Robinson R44, wznowiono w kraju szkolenie pilotów wiropłatów.

Po czteromiesięcznych walkach z bojówkami organizacji Fatah al-Islam w obozie dla uchodźców Nahr Al-Bared w 2007 roku, w których dużą rolę odegrały śmigłowce LAF, w mediach pojawiły się doniesienia, że władze rozważają zakup od trzech do sześciu używanych odrzutowych samolotów bojowych lub szkolno-bojowych i sześciu śmigłowców szturmowych. W przypadku samolotów mowa była m.in. o amerykańskich TA-4J Skyhawk, jordańskich lub saudyjskich F-5E/F Tiger II, emirackich Hawkach Mk 63, włoskich Aermacchi MB-339, a nawet rosyjskich MiG-ach-29, a w przypadku śmigłowców o jordańskich AH-1 Cobra i rosyjskich Mi-24. Ostatecznie żadne z tych doniesień nie zmaterializowało się. Ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich pozyskano natomiast używane śmigłowce Puma i Gazelle.

Nowe samoloty i śmigłowce pojawiły się w wyposażeniu LAF kilka lat później, ale zupełnie innych typów, niż spekulowano. W związku z planowanym przekazaniem przez Amerykanów samolotu Cessna RC-208B, w 2008 roku Siły Powietrzne ogłosiły pierwszy po piętnastoletniej przerwie nabór kandydatów na pilotów samolotów. Wyselekcjonowani kandydaci zostali wysłani na kursy pilotażu do Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Arabii Saudyjskiej, Egiptu i Jordanii. W minionej dekadzie do wyposażenia weszły wielozadaniowe śmigłowce transportowe Bell Huey II i samoloty szturmowe Embraer A-29B Super Tucano. Wyremontowano i przywrócono do służby trzy samoloty Bulldog i dwa śmigłowce AB-212. W najbliższym czasie LAF dostaną lekkie śmigłowce rozpoznawczo-bojowe MD Helicopters MD 530G Cayuse Warrior.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 7/2021