Siły Powietrzne Włoch

Leszek A. Wieliczko

Włoskie Siły Powietrzne należą do najliczniejszych, najnowocześniejszych i najlepiej wyposażonych wśród europejskich krajów NATO. Mimo znacznych ograniczeń budżetowych skutkujących w ostatnich latach likwidacją jednostek, zamykaniem baz oraz redukcją personelu i ograniczaniem planowanych zakupów uzbrojenie i wyposażenie Sił Powietrznych jest sukcesywnie modernizowane, a starsze typy samolotów i śmigłowców są zastępowane nowymi, nowoczesnymi maszynami.

Historia włoskiego lotnictwa wojskowego sięga XIX wieku. W listopadzie 1884 r. armia utworzyła wyposażoną w balony Służbę Lotniczą (Servizio Aeronautico), która w styczniu 1885 r. została przemianowana na Sekcję Balonów (Sezione Aerostatica). Pierwsze samoloty pojawiły się w 1909 r., a podczas wojny z Imperium Osmańskim w Libii w latach 1911–1912 zostały po raz pierwszy użyte w walce. W październiku 1912 r. również marynarka wojenna utworzyła własny oddział lotniczy, który w maju 1913 r. został przekształcony w Sekcję Lotnictwa Marynarki Wojennej (Sezione Aeronautica della Marina). 18 czerwca 1913 r. w strukturze Ministerstwa Wojny utworzono niezależny od armii Korpus Lotniczy (Corpo Aeronautico), który dekretem królewskim z 7 stycznia 1915 r. został przemianowany na Korpus Lotnictwa Wojskowego (Corpo Aeronautico Militare). Wreszcie na mocy dekretu królewskiego z 28 marca 1923 r. lotnictwo armijne i morskie zostało połączone w jeden samodzielny rodzaj sił zbrojnych – Królewskie Siły Powietrzne (Regia Aeronautica). Po przekształceniu Włoch w republikę w wyniku referendum z 2 czerwca 1946 r. lotnictwo wojskowe zyskało obowiązującą do dziś nazwę Aeronautica Militare. Obecnie Włoskie Siły Powietrzne mają około 42 tys. osób personelu, ponad 500 statków powietrznych (samolotów, śmigłowców, szybowców i bezpilotowych statków latających) i 27 baz lotniczych (basi aeree).

Siły Powietrzne (Aeronautica Militare, AM – Italian Air Force, ItAF) są samodzielnym rodzajem sił zbrojnych (forze armate, FF.AA) obok Wojsk Lądowych (Esercito), Marynarki Wojennej (Marina Militare) i Korpusu Karabinierów (Arma dei Carabinieri). Ich nadrzędnym zadaniem jest ochrona bezpieczeństwa kraju i jego obywateli oraz żywotnych interesów narodowych, również poza granicami kraju. Do zadań operacyjnych należą: obrona włoskiej przestrzeni powietrznej, wsparcie z powietrza wojsk lądowych i sił morskich, transport ludzi i ładunków (w tym przewóz najważniejszych osób w państwie i siłach zbrojnych), poszukiwanie i ratownictwo, poszukiwanie i zwalczanie okrętów podwodnych, zwiad i rozpoznanie, ochrona baz i instalacji wojskowych. Ponadto Siły Powietrzne prowadzą działalność naukowo-dydaktyczną, edukacyjną, muzealną i archiwalną; szkolą personel (także na potrzeby innych rodzajów sił zbrojnych, formacji i służb); prowadzą prace badawczo-rozwojowe w dziedzinie techniki lotniczej, badania w zakresie medycyny lotniczej i obserwacje meteorologiczne. Współpracują również z władzami cywilnymi oraz służbami porządku publicznego, ratowniczymi i medycznymi np. w zakresie likwidacji skutków katastrof i klęsk żywiołowych albo pilnego przewozu rannych i chorych.

Włochy opierają swoją politykę bezpieczeństwa na współpracy euroatlantyckiej w ramach NATO oraz Wspólnej Polityce Bezpieczeństwa i Obrony (Common Security and Defence Policy, CSDP) w ramach Unii Europejskiej. Ze względu na położenie geograficzne Włoch największe zainteresowanie Rzymu budzi stabilizacja i bezpieczeństwo w regionie Morza Śródziemnego. Włoskie siły zbrojne – w tym powietrzne – od wielu lat aktywnie uczestniczą w operacjach wojskowych, pokojowych, stabilizacyjnych, humanitarnych i reagowania kryzysowego poza granicami kraju pod egidą ONZ, NATO i Unii Europejskiej lub na mocy umów bilateralnych zawartych z władzami zainteresowanych państw. W ramach NATO kontyngenty Aeronautica Militare regularnie uczestniczą w misjach ochrony przestrzeni powietrznej innych krajów członkowskich sojuszu (air policing), m.in. Albanii, Słowenii i państw nadbałtyckich (Litwy, Łotwy i Estonii). Obecnie Włoskie Siły Powietrzne są zaangażowane w operacje wojskowe na terytorium Afganistanu, Zjednoczonych Emiratów Arabskich i Kuwejtu.

Struktura organizacyjna

Siłami Powietrznymi dowodzi Sztab Generalny (Stato Maggiore dell’Aeronautica Militare, SMA), mający siedzibę w okazałym gmachu Palazzo dell’Aeronautica w Rzymie. Na jego czele stoi szef Sztabu Generalnego Lotnictwa (Capo di Stato Maggiore dell’Aeronautica, CASMA), który – podobnie jak szefowie sztabów pozostałych rodzajów sił zbrojnych i komendant Korpusu Karabinierów – podlega szefowi Sztabu Generalnego Obrony (Capo di Stato Maggiore della Difesa, CASMD). Sztab Generalny Obrony (Stato Maggiore della Difesa, SMD) działa w ramach Ministerstwa Obrony (Ministero della Difesa) i sprawuje ogólne dowództwo operacyjne nad siłami zbrojnymi oraz odpowiada za rekrutację i szkolenie personelu, utrzymanie gotowości bojowej oraz wsparcie i zabezpieczenie logistyczne. CASMD podlega ministrowi obrony, a za jego pośrednictwem prezydentowi republiki jako zwierzchnikowi włoskich sił zbrojnych. Prezydent jest również przewodniczącym Najwyższej Rady Obrony (Consiglio Supremo di Difesa).

Od 30 marca 2016 r. szefem Sztabu Generalnego Lotnictwa jest Generale di Squadra Aerea (con i.s.) Enzo Vecciarelli. Działalnością SMA kieruje bezpośrednio zastępca szefa Sztabu Lotnictwa (Sottocapo di Stato Maggiore dell’Aeronautica, SCSMA), którym od 12 lipca 2016 r. jest Generale di Squadra Aerea Settimo Caputo. Zadaniem SMA jest wsparcie szefa Sztabu Lotnictwa w zakresie planowania, organizacji, koordynacji i kierowania wszelkimi rodzajami aktywności Sił Powietrznych. SMA przygotowuje regulaminy, wytyczne, plany, programy i rozkazy oraz nadzoruje ich wdrożenie i realizację. W skład SMA wchodzi sześć wydziałów (administracyjny i spraw personalnych, planowania, logistyki, łączności, ekonomiczno-finansowy, bezpieczeństwa) i trzy biura (przestrzeni powietrznej, doradztwa prawnego, zarządzania).

Obecnie Siły Powietrzne dzielą się na cztery główne dowództwa (alti comandi lub comandi di vertice): Floty Powietrznej (Comando della Squadra Aerea), Logistyki Sił Powietrznych (Comando Logistico dell’Aeronautica Militare), Szkół Sił Powietrznych i 3. Rejonu Powietrznego (Comando delle Scuole dell’Aeronautica Militare/3ª Regione Aerea) oraz 1. Rejonu Powietrznego (Comando 1ª Regione Aerea). W ich ramach funkcjonują dowództwa średniego szczebla (comandi intermedi), którym z kolei podlegają dowództwa jednostek organizacyjnych najniższego szczebla (comandi periferici). Należą do nich jednostki lotnicze (reparti di volo), szkolno-treningowe (reparti addestrativi), wsparcia (reparti di supporto), obrony powietrznej (reparti di difesa aerea) i mieszane do zadań specjalnych (unità composita di proiezione), dowództwa portów lotniczych (comandi di aeroporti) oraz szkoły, instytuty naukowo-badawcze, ośrodki doświadczalne, magazyny i inne. Oprócz nich istnieją również samodzielne jednostki administracyjne podległe bezpośrednio CASMA.

Podstawową samodzielną (pod względem administracyjnym, logistycznym, technicznym i taktycznym) lotniczą jednostką organizacyjną Sił Powietrznych jest skrzydło (stormo). Składa się z dowództwa (comando di stormo), sztabu operacyjnego (ufficio operazioni), zazwyczaj dwóch grup czy też dywizjonów lotniczych (gruppi di volo), eskadry łącznikowej (squadriglia collegamenti) lub łącznikowo-ratowniczej (squadriglia collegamenti e soccorso), grup/dywizjonów obsługi sprzętu (efficienza aeromobili), wsparcia technicznego (servizi tecnico operativi) i logistycznego (servizi logistico operativi) oraz służb administracyjnych (amministrativo), medycznych (infermiera di corpo) i ochrony (protezione delle forze). Grupa/dywizjon także ma własne dowództwo i od dwóch do czterech eskadr (squadriglie). Istnieją również samodzielne (autonomo) grupy i eskadry. Dwa lub więcej skrzydeł albo kilka grup lub eskadr wraz z pododdziałami wsparcia operacyjnego, technicznego i logistycznego tworzą brygadę lotniczą (brigate aeree).

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 4-5/2017