Sjøforsvaret – marynarka wojenna Norwegii

Sławomir J. Lipiecki

Norweska Królewska Marynarka Wojenna (Sjøforsvaret) stoi obecnie u progu poważnych zmian, w tym wymiany pokoleniowej niemal wszystkich zasadniczych jednostek morskich. Choć eksploatowane obecnie okręty głównych klas nie należą do przestarzałych, z różnych powodów uznano, że należy je jak najszybciej wymienić. Pod tym względem najgorzej przedstawia się sytuacja w siłach podwodnych, mających w dodatku kluczowe znaczenie dla Norwegii w kontekście ochrony jej północnych rubieży.

Norwegia, a zwłaszcza jej rejony za kołem podbiegunowym, to najbardziej wysunięty obszar lądowo-morski północnej flanki NATO. Ma kluczowe znaczenie dla utrzymania panowania Paktu na Atlantyku, tj. zapewnienia swobody działania siłom powietrznym i morskim. W ostatnich latach zmieniła się doktryna Sjøforsvaret. Z defensywnej – nastawionej bardziej na obronę własnego wybrzeża – ewoluowała na elastyczną, otwartą na szerokie spektrum zagrożeń, zarówno na wodach przybrzeżnych, jak i międzynarodowych („blue waters”). Do głównych zadań należą: rozpoznanie i kontrola wód wewnętrznych, wspieranie interesów państwa na otwartym morzu, realizacja czynności administracyjnych na wybrzeżu, SAR (ang. Search and Rescue – poszukiwanie i ratowanie rozbitków), obrona przed uderzeniem od strony morza, ochrona morskich linii komunikacyjnych oraz uczestnictwo w międzynarodowych zespołach okrętów w ramach NATO i ONZ. Od niedawna zwiększono również poziom nadzoru nad platformami wiertniczymi Morza Północnego, co jest związane z rosnącym zagrożeniem ze strony Federacji Rosyjskiej (i wcześniejszymi atakami hybrydowymi, np. na rurociągi podwodne Nord Stream).

Zasadniczym obszarem działania są wody Morza Północnego i Morza Norweskiego. Za główną formę wykorzystania sił morskich w Arktyce przyjmuje się pełnienie służby bojowej w regionie w sposób rotacyjny przez tzw. tymczasowe grupy taktyczne. W ich skład mogą wchodzić fregaty rakietowe, okręty podwodne, małe okręty rakietowe i jednostki wsparcia logistycznego. W związku z charakterystycznymi cechami tych akwenów oraz koniecznością wypełniania zadań sojuszniczych w siłach morskich można wydzielić dwie zasadnicze grupy jednostek nawodnych. Do realizacji zadań w ramach stałych sił morskich NATO i w oddalonych rejonach służą cztery fregaty rakietowe z systemem AEGIS typu Fridtjof Nansen, natomiast do działań w rejonie przybrzeżnym przewidziano małe jednostki rakietowe typu Skjold. Uzupełnieniem sił nawodnych jest sześć okrętów podwodnych o napędzie konwencjonalnym (SSK) typu Ula.

Strażnik Dalekiej Północy

Obrona własnego terytorium wraz z bardzo rozległą strefą ekonomiczną na Morzach Północnym i Norweskim z bogatymi złożami ropy naftowej oraz łowiskami, zapewnienie bezpieczeństwa żeglugi oraz zobowiązania sojusznicze warunkują rozwój sił morskich. Współczesna Sjøforsvaret składa się z trzech zasadniczych komponentów: Floty Norweskiej, Straży Wybrzeża i Artylerii Nadbrzeżnej. Obok jednostek pływających w skład sił morskich wchodzi lotnictwo morskie, wyposażone m.in. w samoloty rozpoznawcze oraz poszukiwania i zwalczania okrętów podwodnych oraz śmigłowce. Do obrony wybrzeża – w rejonie wejść do najważniejszych fiordów – wybudowano dziewięć fortów wyposażonych w artylerię lufową i baterie najnowszych pocisków NSM (Naval Strike Missile). Uzupełnieniem uzbrojenia obrony wybrzeża są pozostające w rezerwie nadbrzeżne wyrzutnie torped oraz sześć sterowanych komputerowo, programowalnych zagród minowych.

System bazowania norweskiej MW obejmuje główną bazę morską Haakonsvern (w Bergen), a także bazy w Azation Sortland, Ramsund i Trondenes. Dowództwo norweskich sił morskich znajduje się w Bergen i składa się z czterech wydziałów: personalnego, operacyjnego, planistycznego i administracyjnego. Podlegają mu: Flotylla Fregat Rakietowych (1. Fregattskvadron), Flotylla Korwet Rakietowych (1. Korvettskvadron), Flotylla Okrętów Podwodnych (Ubåtvåpenet), Flotylla Niszczycieli Min (1. Minerydderskvadron), Grupa Wsparcia Floty (Marinens Logistikkkommando) oraz Grupa Sił Specjalnych Marynarki Wojennej (Kystjegerkommandoen). Ta ostatnia formacja jest w Norwegii bardzo rozbudowana strukturalnie, składa się bowiem aż z czterech niezależnych jednostek: komandosów marynarki wojennej (Marinejegerkommandoen) – bezpośrednio podległych Dowództwu Strzelców Morskich (MJK), Piechoty Morskiej (Kystjegerkommandoen) – podległej Dowództwu Strzelców Przybrzeżnych (KJK), płetwonurków-saperów (Minedykkerkommandoen) – podległych Dowództwu Płetwonurków Minowych, oraz Eskadry Łodzi Taktycznych (kutry szturmowe typu SB90N). Dowództwo Straży Wybrzeża (Kystvakt) znajduje się w Oslo. Pod względem kompetencji jest podzielone na Okręg Północny i Okręg Południowy. Powietrzne wsparcie w ochronie granic morskich zapewniają m.in. pięć samo­lotów rozpoznawczych i patrolowych zwalczania okrętów podwodnych Boeing P-8 Poseidon (do niedawna używane Lockheed P-3 Orion sprzedano Argentynie) oraz myśliwce obrony powietrznej Lockheed Martin F-35A Lighting II. Wcześniej Norwegia eksploatowała także 14 śmigłowców ASW/SAR NHI NH90 NFH (NATO-Frigate Helicopter), jednak w 2022 r., w atmosferze skandalu, zrezygnowano z tych wciąż wysoce zawodnych maszyn, zwracając je producentowi. Jako następców zamówiono sześć (planowane jest łącznie 14) drogich, ale sprawdzonych amerykańskich MH-60R Seahawk. Używane jest także 18 wielozadaniowych maszyn Bell Tex­tron 412HP/SP. Z kolei na miejsce wysłużonych ratowniczych Sea Kingów Mk43, które zakończyły służbę w ub.r., zakupiono 16 śmigłowców AW101 Merlin w wersji SAR. W Norwegii wszystkie samoloty i śmigłowce należą do Sił Powietrznych – Luftvorsvaret.

Sumarycznie, po reformie w 2020 r., stan osobowy Sjøforsvaret w okresie pokoju liczy 4000 żołnierzy, z czego ok. 800 służy w Straży Wybrzeża. W razie wojny liczba ta ma wzrosnąć do 4500–4900 marynarzy i żołnierzy, nie licząc cywilnego personelu pomocniczego. Odstawienie części jednostek do rezerwy – w tym baterii wyrzutni torped i mobilnych zagród minowych – spowodowało reorganizację baz i okręgów morskich. Zlikwidowano trzy zasadnicze okręgi (Narvik, Vestlandet i Sorlandet), zamknięto większość ośrodków szkoleniowych oraz bazy morskie w Hysnes, Ulnes, Marvika i Karljohansvern. W rezultacie przeniesienia w stan stałej konserwacji systemu fortów utworzono Dowództwo Piechoty Morskiej (Kystjegerkommandoen), z kwaterą główną znajdującą się w forcie Trondenes (Harstad). Co ciekawe, dysponuje on pojedynczą (teoretycznie sprawną, choć od 1964 r. pozostającą w tzw. aktywnej rezerwie) armatą kal. 406 mm L/52 C/34 Schnelladekanone, zwaną też potocznie „Adolfkanone”. Może ona strzelać starymi (pamietającymi jeszcze czasy II wojny światowej) pociskami APC o masie 1030 kg na dystans 43 km lub nowszymi, burzącymi o masie 600 kg i wydłużonym zasięgu do 56 km (przy prędkości wylotowej wynoszącej 1000 m/s). Na straży strategicznych podejść do baz stoją zaś okręty podwodne typu Ula
–sześć jednostek: HNoMS Ula (S 300), Utsira (S 301), Utstein (S 302), Utvær (S 303), Uthaug (S 304) i Uredd (S 305).

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 3-4/2025