Skrót przez Loch Ness, czyli Kanał Kaledoński

Krzysztof Kubiak

Historia Kanału Kaledońskiego wiąże się ściśle z dziejami politycznymi, społecznymi i gospodarczymi szkockich wyżyn (Highlandu), brytyjskiej morskiej wymiany handlowej oraz toczonych przez Albion wojen morskich.

W drugiej połowie XVIII wieku Highland wszedł w fazę intensywnych przemian społeczno-gospodarczych. Wzmożony popyt, rozwijającego się dynamicznie przemysłu włókienniczego, na wełnę skłonił wielkich właścicieli ziemskich do rugowania dzierżawców i zastępowania pól upranych rozległymi pastwiskami. Skutkowało to masowym bezrobociem, emigracją, a w konsekwencji wyludnianiem wyżyn. Chcąc temu procesowi zapobiec, planowano uruchomienie programu robót publicznych. Jedną z rozważanych inwestycji był kanał łączący Morze Północne z Atlantykiem. Kwestię tę podnosił jeszcze w 1773 roku słynny James Watt. Do realizacji projektu jednak nie doszło. Sytuacja zmieniła się w czasie długoletniego konfliktu z rewolucyjną Francją, a później podczas wojen napoleońskich oraz wojny amerykańsko- brytyjskiej 1812-1815. Znaczna część brytyjskiego handlu bałtyckiego odbywała się, tak zwaną, trasą północną. Zarówno armatorzy brytyjscy, jak i skandynawscy, rosyjscy oraz niemieccy woleli bowiem unikać niespokojnych wód Kanału La Manche, gdzie prawdopodobieństwo napotkania francuskich okrętów lub jednostek kaperskich było wysokie, więc żeglowali do portów szkockich, bądź też opływali Szkocję w drodze do portów brytyjskiego zachodniego wybrzeża. Już w roku 1808 organizowano jeden konwój miesięcznie między zachodnimi portami brytyjskimi, a szwedzkim Gőteborgiem. Jednostki żeglujące dookoła Szkocji do Stornoway na Hebrydach Zewnętrznych (zwanego „stolicą śledzia”), Glasgow, Liverpoolu, Belfastu, Dublina czy Bristolu musiały pokonywać cieśninę Pertland Firth, zwaną także Cieśniną Orkadzką. Akwen ten, położony między „mainlandem”, a południowymi wyspami Orkadów, uważany jest za jedno z najniebezpieczniejszych, pod względem nawigacyjnym, miejsc na świecie.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 9-10/2017