Skrzydło Lotnicze Sił Zbrojnych Malty

Leszek A. Wieliczko

Położona na środku Morza Śródziemnego Malta stanowi najdalej na południe wysuniętą zewnętrzną granicę Unii Europejskiej. Ze względu na swoje położenie geograficzne, uwarunkowania polityczne i zobowiązania międzynarodowe do głównych zadań Sił Zbrojnych Malty należy poszukiwanie i ratownictwo na morzu, zwalczanie przemytu i zapobieganie nielegalnej imigracji. Integralną ich częścią jest Skrzydło Lotnicze. Jego historia zaczęła się w 1972 roku, wraz z utworzeniem Klucza Śmigłowców. Obecnie ma ono dziewięć statków powietrznych, w tym sześć nowoczesnych.

Malta (oficjalnie: Republika Malty, malt. Repubblika ta' Malta, ang. Republic of Malta) to wyspiarskie państwo na Morzu Śródziemnym obejmujące archipelag Wysp Maltańskich. W jego skład wchodzą trzy główne zamieszkane wyspy – Malta, Gozo i Comino – oraz kilkadziesiąt małych wysp, wysepek i skał wystających z morza. Jest najdalej na południe położonym państwem europejskim – znajduje się około 80 km na południe od włoskiej wyspy Sycylia, około 300 km na wschód od Tunezji i około 340 km na północ od Libii. Poprzez wody Cieśniny Maltańskiej od północy graniczy z Włochami. Jako członek Unii Europejskiej aktywnie uczestniczy we wspólnej polityce bezpieczeństwa i obrony (Common Security and Defence Policy, CSDP). W kwestiach wojskowych blisko współpracuje m.in. z Włochami, Wielką Brytanią i Irlandią.

Siły Zbrojne Malty (Forzi Armati ta’ Malta, FAM; Armed Forces of Malta, AFM) stanowią zunifikowaną formację o strukturze brygady. Składają się z Kwatery Głównej (Headquarters AFM), trzech batalionów piechoty i wsparcia (1st, 3rd i 4th Regiment), Skrzydła Lotniczego (Air Wing) i Eskadry Morskiej (Maritime Squadron), a także Ochotniczych Sił Rezerwowych (Volunteer Reserve Force). Ich głównym zadaniem jest ochrona i obrona suwerenności oraz integralności terytorialnej kraju, przestrzeni powietrznej, wód terytorialnych i najważniejszych obiektów infrastruktury, poszukiwanie i ratownictwo, zwalczanie przemytu, nielegalnej imigracji i innej niezgodnej z prawem działalności na morzu, wsparcie służb porządkowych i ratowniczych, a w sytuacjach kryzysowych ochrona ludności cywilnej.

Skrzydło Lotnicze (L-Iskwadra tal-Ajru; Air Wing) jest jedną z pięciu jednostek operacyjnych Sił Zbrojnych Malty. Obecnie liczy około 150 osób personelu i dziewięć statków powietrznych (samolotów i śmigłowców). Do jego zadań należy: patrolowanie morza i ochrona granic, poszukiwanie i ratownictwo nad lądem i morzem (Search and Rescue, SAR), przewóz chorych (Medical Evacuation, MEDEVAC) i rannych (Casualty Evacuation, CASEVAC), żołnierzy, bardzo ważnych osobistości i lekkich ładunków, obserwacja i rozpoznanie (w tym fotografowanie i filmowanie) w celu m.in. zwalczania przemytu, zapobiegania nielegalnej imigracji, kontroli rybołówstwa i wykrywania skażeń, a także wsparcie sił porządkowych, ratowniczych i przeciwpożarowych w zakresie m.in. eskorty, obserwacji i koordynacji działań. Nie ma wśród nich zadań bojowych. Żaden ze statków powietrznych AFM nie jest nawet uzbrojony. W przypadku bezpośredniego zagrożenia konfliktem zbrojnym pomocy wojskowej Malcie mają udzielić kraje Unii Europejskiej, przede wszystkim położone najbliżej Włochy.

Mimo że AFM są nieliczne (mają tylko około 2000 żołnierzy), od kilkunastu lat aktywnie uczestniczą w różnych operacjach międzynarodowych pod egidą ONZ, Unii Europejskiej i Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE). W 2007 roku jeden oficer został przydzielony do włoskiego kontyngentu w Libanie w ramach United Nations Interim Force in Lebanon (UNIFIL). W listopadzie 2018 roku kilku oficerów delegowano do irlandzkiego kontyngentu UNIFIL. Od września 2008 do września 2013 roku żołnierze AFM pełnili służbę w Gruzji w ramach European Union Monitoring Mission (EUMM). Od 2008 roku kilku oficerów skierowano do kwatery operacyjnej sił EU NAVFOR „Atalanta”, których celem było zwalczanie piractwa u wybrzeży Somalii. Ponadto od 2010 roku oddziały AFM (Vessel Protection Detachment i Malta Special Duties Enhanced Boarding Team) były zaokrętowane na holenderskich okrętach Johan de Witt i De Zeven Provincien uczestniczących w tej operacji. Między kwietniem 2010 a lutym 2013 roku kilku oficerów AFM służyło w Ugandzie w ramach EU Training Mission (EUTM) Somalia. Od czerwca 2015 do marca 2020 roku kilku żołnierzy AFM przydzielono do EUNAVFOR MED w ramach operacji „SOPHIA”.

Od 2006 roku Siły Zbrojne Malty aktywnie uczestniczą również w działaniach prowadzonych przez Europejską Agencję Straży Granicznej i Przybrzeżnej (European Border and Coast Guard Agency), bardziej znaną jako FRONTEX. Czterech maltańskich oficerów służy stale w Brukseli – dwóch w Ambasadzie Republiki Malty przy Unii Europejskiej, jeden w Sztabie Wojskowym Unii Europejskiej (European Union Military Staff, EUMS) i jeden przy przewodniczącym Komitetu Wojskowego Unii Europejskiej (Chairman of the EU Military Committee).

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 8/2021