Śmigłowce Mi-6 w polskim lotnictwie

Adam Gołąbek, Andrzej Wrona, współpraca Robert Stachyra

Trzy maszyny w wersji Mi-6A zostały zakupione w drugiej połowie lat 70. XX wieku na potrzeby przedsiębiorstw INSTAL i ELBUD. Ze względu na kryzys ekonomiczny w 1986 roku wszystkie trzy maszyny zostały przejęte przez wojsko i trafiły do 37. Pułku Śmigłowców Transportowych, w którym służyły do 1990 roku.

Ciężki śmigłowiec transportowy Mi-6 powstał w latach 1954–1959 w biurze doświadczalno-konstrukcyjnym (OKB) Michaiła Mila w Moskwie. Był pierwszym zaprojektowanym od podstaw w ZSRR ciężkim wiropłatem zdolnym do uniesienia w powietrze ładunku o masie przekraczającej 10 ton, do napędu którego zastosowano – również po raz pierwszy – silniki turbinowe. Ponadto ustanowiono na nim kilka rekordów świata w klasie masowej śmigłowców ciężkich. Produkowany przez prawie ćwierć wieku Mi-6 powstał w liczbie 926 egzemplarzy, w kilku zasadniczych wersjach wyposażenia, które były użytkowane przez lotnictwo cywilne i wojskowe kilkunastu państw na całym świecie. Szczególnie przydatna była zdolność maszyny do podnoszenia i transportowania na zawiesiu zewnętrznym ładunków wielkogabarytowych, takich jak elementy konstrukcji budowlanych i pojazdów czy nawet śmigłowce i samoloty. Dzięki temu Mi-6, obok rosyjskiego Mi-10 i amerykańskiego S-64/CH-64 Skycrane (Tarhe), zdobył sławę na całym świecie jako maszyna dźwigowa o dużych możliwościach. W przeciwieństwie jednak do dwóch wymienionych, które były jednozadaniowymi maszynami specjalistycznymi, Mi-6 był śmigłowcem wielozadaniowym, zdolnym do przewozu ładunków i pasażerów we wnętrzu kadłuba.

Mi-6 w lotnictwie cywilnym

Z uwagi na to, że śmigłowiec Mi-6 był w polskim lotnictwie cywilnym nowością, Inspektorat Kontroli Cywilnych Statków Powietrznych Ministerstwa Komunikacji PRL (IKCSP) wydał zalecenie lotów kontrolnych na tego typu maszynie przez pilota doświadczalnego Instytutu Lotnictwa (IL). Przeprowadził je mgr inż. pilot Ryszard Witkowski 17 listopada 1974 roku na lotnisku Szeremietiewo pod Moskwą na śmigłowcu Mi-6 nr rej. CCCP-13322 (nr fab. 726304W). Śmigłowiec ten został wyprodukowany w sierpniu 1972 roku i był do 1989 roku śmigłowcem testowym w biurze doświadczalno-konstrukcyjnym (OKB) Mila. Maszynę na lotnisko przyprowadziła czteroosobowa załoga pod dowództwem Hermana Ałfiorowa, który był pilotem doświadczalnym tego biura. Pierwszy, trwający około godzinę lot Witkowski wykonał z prawego fotela pilota (II pilot). W tym locie zostały sprawdzone parametry w zakresie prędkości lotu (przelotowej, maksymalnej), wznoszenie, autorotacja oraz zachowanie śmigłowca w zakrętach i lądowanie. W drugim locie oprócz Witkowskiego uczestniczyli inspektorzy IKCSP: Koziej, Lubański i Wanat, którzy sprawdzali pracę różnych agregatów, urządzeń i instalacji. Doświadczenia zebrane podczas lotów oraz dostarczona przez producenta dokumentacja techniczna, z którą zapoznała się strona polska, pozwoliły na wydanie pozytywnej opinii dopuszczającej śmigłowiec Mi-6 do użytkowania w polskim lotnictwie cywilnym. Tym samym na podstawie dokumentów z prób wykonanych przez producenta oraz własnych prób uzupełniających w locie IKCSP dokonał certyfikacji typu, dopuszczając Mi-6 do eksploatacji zgodnie z polskimi przepisami w przestrzeni powietrznej PRL.

Pozytywna opinia na temat śmigłowca pozwoliła na przeprowadzenie szkolenia polskich pilotów i techników na tym typie. Przeszkolenie odbyło się w szkole lotniczej w miejscowości Kremieńczuk na terenie ówczesnej Ukraińskiej SRR, a uczestniczyli w nim m.in. piloci Józef Wietecha, Wiesław Warelis, Ignacy Goliński, Jerzy Barski, Ryszard Pokrywko i Jerzy Malczyński. Wśród pierwszych przeszkolonych techników pokładowych w tym okresie byli natomiast m.in. Korycki, Królikowski oraz Henryk Korzeń. Szkolenie techników pokładowych – operatorów dźwigu – przeszli: Adam Flis, Waldemar Niedziela i Stanisław Pędzich. To oni stanowili pierwsze załogi, które po powrocie do kraju i wpisaniu na stan pierwszego Mi-6A SP-ITA rozpoczęły loty usługowo-montażowe dla różnego rodzaju przedsiębiorstw państwowych. Pierwszym lotnikiem, który otrzymał uprawnienia pilota-dowódcy śmigłowca Mi-6, był Józef Wietecha. W ZSRR na potrzeby przedsiębiorstwa INSTAL przeszkolono także grupę 17 specjalistów do technicznej obsługi śmigłowca.

Wykorzystanie maszyn jako dźwigów powietrznych w budownictwie i transporcie stanowiło od 1974 roku jeden z podstawowych zakresów działalności INSTAL, czyli Przedsiębiorstwa Produkcji i Montażu Urządzeń Instalacyjnych i Konstrukcji Budowlanych z działem robót montażowo-śmigłowcowych z siedzibą w Nasielsku. Przedsiębiorstwo należało do resortu budownictwa i podlegało Zjednoczeniu Przedsiębiorstw Instalacji Przemysłowych.

Pierwszy z trzech Mi-6A, który strona polska zakupiła w ZSRR w 1974 roku, został wpisany do rejestru statków powietrznych 1 stycznia 1975 roku ze znakami SP-ITA. Już w czerwcu tego roku rozpoczęto operacyjne wykorzystanie śmigłowca w pracach dźwigowych na terenie oddziału Huty Lenina w Bochni, podczas których załoga w składzie Józef Wietecha i Wiesław Warelis przeprowadziła montaż 35 kominów.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 1/2021