Sojuz startuje z Kuruoa

Na początku ostatniej dekady ubiegłego wieku, tuż po rozpadzie Związku Radzieckiego, nowo powstała Rosja pogrążyła się w głębokim kryzysie gospodarczym. Dramatycznie potrzebowała napływu pieniędzy, a jedną z nielicznych rzeczy, które mogła zaoferować rynkom zachodnim, były usługi rakietowo-kosmiczne. Na jej terenie, a ściślej mówiąc na terenie Wspólnoty Niepodległych Państw, znajdowały się kosmodromy, fabryki rakiet kosmicznych i tania, choć niezwykle wywykwalifikowana siła robocza. Nic dziwnego, że wiele firm z innych krajów czy organizacji chciało wykorzystać ten potencjał. Na przeszkodzie stały jednak dwie bariery. Pierwszą była niemal całkowita militaryzacja Bajkonuru – Rosjanie nie chcieli, by ktokolwiek z zewnątrz poruszał się po terenie wojskowym kosmodromu. Drugą było obowiązujące przez długie lata embargo na dostawę do ZSRR a później Rosji nowoczesnych technologii, które mogłyby zostać spowyżytkowane w technice obronnej. Choć więc zarówno Rosjanie, jak i druga strona chciały wynosić obce satelity wschodnimi rakietami, działo się to jedynie w bardzo ograniczonym stopniu. W dodatku nic nie wskazywało na to, by w bliskiej przyszłości pat ten mógł zostać przełamany. Istniało też trzecie ograniczenie, ale można je było w porównaniu z dwoma poprzednimi zaniedbać. Chodzi o lokalizację Bajkonuru – leży on na 46° szerokości geograficznej co sprawia, że z oferowanej dzięki rotacji Ziemi „darmowej” dodatkowej prędkości 463 m/s (na równiku) pozostaje jedynie 321 m/s. Te dodatkowe ponad 100 m/s nie jest zaniedbywalne, w ogólnym bilansie energetycznym oznacza zmniejszenie masy wynoszonej na orbitę geostacjonarną o kilkanaście procent. W tej sytuacji w 1995 r. firma Chruniczew, budująca rakiety Proton, ogłasza swój zamiar wysyłania ich z równikowego kosmodromu ESA w Ameryce Południowej – Kourou (Centre Spatial Guyanais). Pomysł nie zostaje podchwycony przez drugą stronę, która właśnie zaczyna wprowadzać na rynek swoją Ariane-5 o znacznie lepszych parametrach. W tym samym czasie powstają podobne pomysły – Sea Launch chce wystrzeliwać z pływającej na równiku platformy ukraińskie rakiety Zenit, wzmocnione zaś Cyklon-3 miałyby startować z Kourou, ewentualnie z brazylijskiego poligonu Alcântara. Propozycja wykorzystania Cyklon-3 wzbudza w ESA pewne zainteresowanie – po rezygnacji z mniejszych rakiet Ariane-4 Europa nie posiada w swej ofercie żadnej rakiety lekkiej (planowana Vega istnieje dopiero w fazie niezobowiązujących szkiców), czy średniej. Jednak trzyletnie, niemrawo toczone rozmowy, nie przynoszą żadnych rezultatów. Tymczasem w 1996 r. na scenę wkracza nowy gracz – firma Starsem. Nazwa ta jest zbitką od angielskiego „star” (gwiazda) i rosyjskiego „siemiorka” („siódemka”, popularna nazwa rakiet z rodziny R-7). Jej udziałowcami są: EADS (35%), Roskosmos (25%), samarski producent rakiet Sojuz „Progress” (25%) oraz Arianespace (15%). Firma sponsoruje budowę dwóch stopni górnych dla rakiety (Ikar i Fregat), które z powodzeniem wynoszą na orbitę z Bajkonuru i Plesiecka szereg satelitów naukowych, meteorologicznych, nawigacyjnych, a nawet sondy międzyplanetarne. Powstaje pomysł wybudowania w Kourou instalacji startowych Sojuza, a ściślej mówiąc, jego wersji rozwojowej znanej w Rosji jako Sojuz-2, a na Zachodzie jako Sojuz-ST (Soyuz Two). Mimo początkowo przychylnego podejścia do projektu, w połowie 2000 r. ESA zarzuca go, tłumacząc się niemożnością zainwestowania blisko 30 mln euro w chwili, gdy równocześnie następuje zmniejszenie rynku usług satelitarnych. Decyzja ma być ostateczna.