Sowiecka broń pancerna w Mandżurii 1945. Front Zabajkalski

Marcin Gawęda

Jako związek operacyjno-strategiczny o kompetencjach administracyjnych Front Zabajkalski został utworzony 15 września 1941 roku z przeznaczeniem odparcia ewentualnego uderzenia japońskiego na Dalekim Wschodzie. Dowódcą Frontu został gen. Michaił Kowalow, którego zastąpił w 1945 r. marsz. Rodion Malinowski. Front Zabajkalski istniał w czasie całej wojny, co więcej, w związku z sytuacją na froncie niemieckim oddał w kolejnych latach znaczące swoje siły i zasoby. Według źródeł radzieckich było to aż 16 dywizji (11 strzeleckich, kawaleryjska, trzy pancerne i zmotoryzowana) oraz 2 brygady.

W 1945 r., nastąpiło znaczne wzmocnienie i reorganizacja Frontu. Do dwóch armii frontu – 17 i 36 – zaczęły wiosną i latem przybywać kolejne. W skład Frontu Zabajkalskiego w sierpniu 1945 r. wchodziły: 17, 36, 39, 53 Armie, 6 Gwardyjska Armia Pancerna, 12 Armia Lotnicza, Zabajkalska Armia Obrony Przeciwlotniczej ,(ros. Armia PWO) oraz radziecko-mongolska grupa konno-zmechanizowana. Na 10 sierpnia FZab dysponował łącznie: 28 dywizjami strzeleckimi, 5 kawaleryjskimi, 2 strzelców zmotoryzowanych (36 i 57) oraz dwoma dywizjami pancernymi (61 i 111). Dywizje pancerne stanowiły już w owczym czasie swoisty relikt sprzed lat, wobec późniejszej struktury opartej na korpusach i brygadach.

Wg dziennika działań bojowych Front Zabajkalski dysponował 2400 czołgami i działami pancernymi (w innym miejscu 2440). Przydział środków pancernych w stosunku do pierwszej linii i rezerwy był następujący: 1630 czołgów i dział pancernych (73%) z 2440 w dyspozycji frontu w jednostkach pierwszego rzutu, pozostałe 27% wozów pancernych w jednostkach drugiego rzutu i rezerwach (odwodach).

Cechą charakterystyczną było tworzenie grup szybkich na szczeblu armijnym i korpuśnym. Grupy szybkie składały się z pododdziałów czołgów i dział pancernych, ale także zmotoryzowanych pododdziałów wsparcia – piechoty, artylerii, saperów itd. Grupy szybkie, jako oddziały wydzielone, miały zapewnić szybkie tempo operacji i zaskoczenie przeciwnika na szczeblu taktycznym, operacyjnym, a wreszcie strategicznym. Grupy szybkie miały za zadanie błyskawiczne przebycie rejonów pustynnych i górskich, rozbicie sił osłonowych przeciwnika i zapewnienie tym samym rozwinięcia poszczególnych armii na kolejne cele – najpierw masyw Wielkiego Chinganu, a potem na kolejne cele operacji stojące przed każdą z armii. Niemal wszystkie oddziały i związki pancerne Frontu Zabajkalskiego działały więc w pierwszej linii, niejako torując drogę siłom głównym armii ogólnowojskowych. Jedynie dwa pancerne związki taktyczne – 111 Dywizja Pancerna oraz 201 Brygada Pancerna – stanowiły odwód frontu (zamierzano je wykorzystać na korzyść 36 A lub 39 A).

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia nr specjalny 4/2019