Sowiecka broń pancerna w Mandżurii w 1945 roku. Część 1. Fronty Dalekowschodnie
Marcin Gawęda
Ostatnim akordem udziału Armii Czerwonej w II wojnie światowej były walki przeciwko armii japońskiej w sierpniu 1945 roku. Za operacje ofensywne na północnym i wschodnim obszarze Mandżurii oraz półwyspie Sachalin i Wyspach Kurylskich odpowiadały 1. i 2. Front Dalekowschodni. Oba fronty, a zwłaszcza drugi, dysponowały licznymi jednostkami pancernymi szczebla brygady, które miały odgrywać rolę taranów i szybkich oddziałów wydzielonych (OW) działających na korzyść korpusów i armii ogólnowojskowych. Oprócz brygad, pułków i samodzielnych batalionów w składzie 2. Frontu znalazł się jeden związek operacyjny szczebla korpuśnego – 10. Korpus Zmechanizowany.
Podstawowymi zgrupowaniami operacyjnymi obu frontów dalekowschodnich były korpusy ogólnowojskowe w poszczególnych armiach, które zazwyczaj składały się z trzech dywizji strzeleckich i jednostek wzmocnienia. Do grup szybkich – pancerno-zmechanizowanych – armiom przydzielano brygady pancerne, czasami także pułki dział pancernych lub czołgów, rzadko bataliony. W ramach poszczególnych armii, na głównym kierunku natarcia, związki te mogły pełnić rolę odwodu (rezerwy), bądź awangardy. Charakterystyczne dla operacji w Mandżurii było to, że relatywnie szybko uzyskano włamanie w pozycje obronne Armii Kwantuńskiej, także w tzw. rejonach umocnionych, których było wiele, zwłaszcza na odcinku natarcia 1. Frontu Dalekowschodniego. W związku z tym jednostki pancerne, wprowadzono do walki niemal natychmiast, z zadaniem głębokiej penetracji pozycji nieprzyjaciela i jego dezorganizacji. Aby zachować szybkie tempo natarcia grupy pancerno-zmechanizowane (brygady pancerne) przenikały przez własne oddziały piechoty i wchodziły w przestrzeń operacyjną przeciwnika, działając jako awangarda, początkowo poszczególnych dywizji i korpusów, a w późniejszej fazie operacji, gdy piechota została w tyle, na korzyść całej armii. Jeśli brygada pancerna stanowiła awangardę korpusu piechoty, to także wydzielała własny oddział szybki, który z kolei stanowił jej OW. W ten sposób stawiano na ruch i manewr. Najpierw szedł więc niewielki OW brygady pancernej (np. wzmocniona kompania czołgów z desantem), zajmujący ważne punkty taktyczno-operacyjne (np. mosty, przeprawy, węzły komunikacyjne), za nim szły siły główne brygady, a następnie piechota, która przejmowała zajęty teren i ewentualnie niszczyła ostatecznie siły przeciwnika.
W niniejszym artykule w strukturach poszczególnych armii będziemy wykazywać związki piechoty jedynie szczebla korpuśnego i dywizyjnego, z pominięciem jednostek wzmocnienia. Zgodnie z tytułem skupimy się natomiast na związkach stricte pancernych – zwłaszcza brygadach czołgów – 1 .i 2. Frontu Dalekowschodniego.
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia nr specjalny 2/2019