Stalowe antylopy. Powstanie South African Tank Corps

ZBIGNIEW LALAK

W 1937 roku południowoafrykańscy sztabowcy podjęli starania o zakup, a gdy to się nie powiodło o rozpoczęcie prac nad własnym samochodem pancernym. Ograniczone środki finansowe na siły zbrojne Związku Południowej Afryki sprawiły, że organizacja jednostek motorowych była niemożliwa. Dopiero objęcie stanowiska premiera przez Pirllowa spowodowało dynamiczny rozwój Union Denence Force. Zaczęto opracowywać plany rozbudowy sił zbrojnych w tym także formacji motorowych. Rozpoczęto produkcję seryjną samochodów pancernych (zwiadowczych), które znane są jako Marmon-Herrington i produkowane były także na zamówienie armii brytyjskiej.

Pierwszym pojazdem pancernym, który znalazł się w służbie Union Defence Forces (UDF) był czołg średni Whippet (A387). Został on zakupiony na początku 1919 roku z funduszy Fundacji Gubernatora Generalnego. Fundacja ta została założona w sierpniu 1914 roku i na jej czele stała Annie Botha, żona cieszącego się dużym szacunkiem polityka burskiego Louisa Bothy, przyszłego premiera Związku Południowej Afryki. Lordowi Sydneyowi Charlesowi Buxtonowi, który był Gubernatorem Generalnym, zależało na rozwoju fundacji, która miała za zadanie wspieranie byłych żołnierzy oraz ich rodzin. Powstało 120 lokalnych komitetów fundacji, w których działali urzędnicy oraz przedstawiciele lokalnej społeczności bez względu na rasę (Brytyjczycy respektowali prawo poszczególnych prowincji burskich, w których w wojsku nie mogli służyć obywatele kolorowi, w oddziałach brytyjskich w Natalu oraz Kraju Przylądkowym do 1910 roku w oddziałach wojskowych służyli Murzyni oraz Hindusi). W prowincji Natal w strukturach fundacji działało wielu obywateli pochodzenia hinduskiego, a 8 października 1914 roku wódz Mgqoma przekazał na jej rzecz sumę 40 funtów szterlingów, co było pierwszą darowizną przyjętą od ludności tubylczej. 10 kwietnia 1916 roku na konto fundacji wpłynęła kwota 1102 funtów szterlingów przekazana przez Stevena Mini, który stal na czele Natalskiego Stowarzyszenia Ludności Tubylczej (Natal Native Congress). Z tych funduszy został zakupiony czołg Whippet, który do portu w Simons Town przybył w styczniu 1919 roku na pokładzie ss Umvuma. Po przeprowadzeniu prób pojazd został nazwany HMLS (His Majesty’s Land Ship) Union, a ojcem chrzestnym był sam Lord Buxton. Chcąc zintensyfikować publiczną zbiórkę funduszy na fundację, załoga czołgu została wysłana w objazd po miastach ZPA. W ten sposób w Capa Town, Durbanie, Johannesburgu oraz Pretorii odbyły się pokazy z udziałem Whippeta. W trakcie takiego pobytu w mieście Pietermaritzburg lokalni przedsiębiorcy przekazali fundacji sumę 1000 funtów szterlingów.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 1/2016