Stawiacze min typu Abdiel
Łukasz Pacholski
Stawiacze min typu Abdiel
Rolę i wykorzystanie stawiaczy min w II II wojnie światowej często w Polsce rozpatruje się głównie w odniesieniu do jedynego okrętu tego rodzaju w szeregach Polskiej Marynarki Wojennej – OR P Gryf. Ta niezbyt szczęśliwa ze względu na koncepcję, prędkość oraz brak sukcesów operacyjnych jednostka sprawia, że mało kto stara się zwrócić uwagę na udane okręty tej klasy – brytyjskie szybkie stawiacze min typu Abdiel.
Bohaterowie niniejszego artykułu, za sprawą dopracowanej i przemyślanej konstrukcji, poza funkcją do której były stworzone, służyły również jako szybkie transportowce – dzięki nieocenionej roli w zaopatrywaniu oblężonej Malty oraz Tobruku, jak też legendarnej prędkości zapisały się wśród najbardziej zasłużonych okrętów Royal Navy.
Geneza
Miny morskie zastosowano po raz pierwszy na szerszą skalę w czasie wojny krymskiej, w 1854 roku do obrony Kronsztadu. Rozwijano je na początku XX wieku. W czasie wojny japońsko-rosyjskiej były jednym z podstawowych środków bojowych obu stron. Brytyjskie doświadczenia z tą bronią pochodziły z okresu I wojny światowej, gdy stosowano je zarówno do działań ofensywnych, jak i defensywnych; były też wtedy jednym z głównych środków przeciwko U-bootom. Łącznie w latach 1914-1918 Royal Navy, wykorzystując różne zaadaptowane jednostki, postawiła ich ponad 128 tys. Analiza doświadczeń związanych z ofensywnym stawianiem min w czasie I wojny światowej zaowocowała w Wielkiej Brytanii okresu międzywojennego opracowaniem wymagań na wyspecjalizowany typ stawiaczy min, które dzięki swym cechom taktyczno-technicznym miały wykonywać te najtrudniejsze misje – stawianie pól minowych w rejonach koncentracji sił morskich przeciwnika lub będących pod jego kontrolą, także lotniczą. Admiralicja postanowiła też, że nowo projektowane i budowane niszczyciele również będą przystosowane do doraźnego wykorzystania w charakterze stawiaczy min. Pierwszym brytyjskim ofensywnym okrętem minowym zbudowanym od podstaw był krążownik minowy HMS Adventure. Powstał on z uwzględnieniem wspomnianych wymagań taktyczno-technicznych, ale doświadczenia z eksploatacji tej, bądź co bądź eksperymentalnej jednostki, na której przetestowano nowego rodzaju koncepcję wskazały, że jest ona za duża i za wolna do wykonywania stawianych przed nią zadań, które musiały być przeprowadzane szybko i skrycie oraz z wykorzystaniem minimalnej liczby okrętów, a więc bez eskorty. Zaostrzająca się sytuacja w Europie w drugiej połowie lat 30. oraz groźba wybuchu kolejnej wojny spowodowały, że Admiralicja rozpoczęła przyspieszone prace nad nową koncepcją szybkich ofensywnych stawiaczy min oraz starania o zbudowanie ich serii. W styczniu 1937 roku Trzeci Lord Admiralicji (noszący także tytuł Kontrolera) wydał zgodę na rozpoczęcie prac projektowych, które trwały do kwietnia 1938. Co ciekawe, nie narzucono z góry limitu wielkości, jednakże szacowano, że wyporność standardowa powinna się znajdować w przedziale 2000-2500 ts. Okręty miały przenosić od 100 do 150 min na pokładzie zamkniętym, tak by można było je użyć bez względu na warunki atmosferyczne oraz zrzucić cały ładunek w czasie jednej szybkiej operacji.
Geneza
Miny morskie zastosowano po raz pierwszy na szerszą skalę w czasie wojny krymskiej, w 1854 roku do obrony Kronsztadu. Rozwijano je na początku XX wieku. W czasie wojny japońsko-rosyjskiej były jednym z podstawowych środków bojowych obu stron. Brytyjskie doświadczenia z tą bronią pochodziły z okresu I wojny światowej, gdy stosowano je zarówno do działań ofensywnych, jak i defensywnych; były też wtedy jednym z głównych środków przeciwko U-bootom. Łącznie w latach 1914-1918 Royal Navy, wykorzystując różne zaadaptowane jednostki, postawiła ich ponad 128 tys. Analiza doświadczeń związanych z ofensywnym stawianiem min w czasie I wojny światowej zaowocowała w Wielkiej Brytanii okresu międzywojennego opracowaniem wymagań na wyspecjalizowany typ stawiaczy min, które dzięki swym cechom taktyczno-technicznym miały wykonywać te najtrudniejsze misje – stawianie pól minowych w rejonach koncentracji sił morskich przeciwnika lub będących pod jego kontrolą, także lotniczą. Admiralicja postanowiła też, że nowo projektowane i budowane niszczyciele również będą przystosowane do doraźnego wykorzystania w charakterze stawiaczy min. Pierwszym brytyjskim ofensywnym okrętem minowym zbudowanym od podstaw był krążownik minowy HMS Adventure. Powstał on z uwzględnieniem wspomnianych wymagań taktyczno-technicznych, ale doświadczenia z eksploatacji tej, bądź co bądź eksperymentalnej jednostki, na której przetestowano nowego rodzaju koncepcję wskazały, że jest ona za duża i za wolna do wykonywania stawianych przed nią zadań, które musiały być przeprowadzane szybko i skrycie oraz z wykorzystaniem minimalnej liczby okrętów, a więc bez eskorty. Zaostrzająca się sytuacja w Europie w drugiej połowie lat 30. oraz groźba wybuchu kolejnej wojny spowodowały, że Admiralicja rozpoczęła przyspieszone prace nad nową koncepcją szybkich ofensywnych stawiaczy min oraz starania o zbudowanie ich serii. W styczniu 1937 roku Trzeci Lord Admiralicji (noszący także tytuł Kontrolera) wydał zgodę na rozpoczęcie prac projektowych, które trwały do kwietnia 1938. Co ciekawe, nie narzucono z góry limitu wielkości, jednakże szacowano, że wyporność standardowa powinna się znajdować w przedziale 2000-2500 ts. Okręty miały przenosić od 100 do 150 min na pokładzie zamkniętym, tak by można było je użyć bez względu na warunki atmosferyczne oraz zrzucić cały ładunek w czasie jednej szybkiej operacji.
Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 2/2009