Strażnicy Afrodyty. Siły powietrzne Cypru

Jens Schymura, Stephan Franke

Współczesne lotnictwo wojskowe Cypru dysponuje wyłącznie śmigłowcami, używając 20 maszyn czterech różnych typów, z których każdy wyprodukowano w innym kraju. Są to francuskie Gazelle, rosyjskie Mi-35P, amerykańskie Bell 206L oraz włoskie AW139.

Cypr – słoneczna wyspa mitycznej greckiej bogini Afrodyty – jest trzecią co do wielkości wyspą na Morzu Śródziemnym, mającą powierzchnię około 9250 km2. Ze względu na strategiczne położenie we wschodniej części Morza Śródziemnego, zaledwie 68 km od wybrzeży Turcji, 95 km od Syrii i około 800 km od kontynentalnej Grecji, Cypr od zawsze miał wyjątkowe znaczenie militarne.

Pod koniec XIX wieku Cypr znalazł się w kręgu zainteresowania Wielkiej Brytanii, która w 1914 roku zaanektowała wyspę i w 1925 roku ogłosiła ją królewską kolonią. Na początku lat 30. XX wieku cypryjscy Grecy podjęli próby zjednoczenia Cypru z Grecją, które w 1955 roku przerodziły się w zbrojne powstanie przeciwko rządom brytyjskim. Na mocy porozumień podpisanych w lutym 1959 roku w Zurychu i Londynie między Wielką Brytanią, Grecją, Turcją oraz greckimi i tureckimi społecznościami Cypru, 16 sierpnia 1960 roku powstała niepodległa Republika Cypryjska (Kipriaki Dimokratia). Bazy Akrotiri i Dhekelia pozostały pod pełną kontrolą Wielkiej Brytanii. Ponadto Brytyjczykom przyznano prawo do korzystania z obiektów na górze Olimpos i niedaleko Dhekelii w celu radiowego monitorowania Bliskiego Wschodu.

W wyniku rosnących napięć pomiędzy obydwiema grupami etnicznymi, 21 grudnia 1963 roku na Cyprze wybuchła wojna domowa, która zakończyła się 15 lipca 1974 roku zamachem stanu i obaleniem rządu przez Gwardię Narodową Greków cypryjskich. W odpowiedzi Turcja dokonała inwazji i rozmieściła swoje wojska w północnej części Cypru. Konflikt zbrojny zakończył się w połowie sierpnia 1974 roku. Od tego czasu wyspę i stolicę Nikozję dzieli „zielona linia” – strefa buforowa pomiędzy turecką północą a greckim południem – która wciąż jest monitorowana przez Siły Pokojowe ONZ na Cyprze (United Nations Peacekeeping Force in Cyprus, UNFICYP).

Początki sił powietrznych

Krótko po uzyskaniu niepodległości w sierpniu 1960 roku do zadań wojskowych wykorzystano kilka lekkich samolotów. Trzy lata później, w 1963 roku, powstały Siły Powietrzne Cypru (Aeroporikí Dýnami Kýprou, ADK; Cyprus Air Force, CAF) z kwaterą w Nikozji, mające początkowo dwie eskadry obrony lotnisk (Moíra Prostasías Aerodromíou) – 419 MPA w Lakatamii (dawnej bazie lotniczej brytyjskiego Army Air Corps) i 420 MPA w Tymbou. W czerwcu 1964 roku wspólnie z policją w Lakatamii utworzono Pluton Samolotów (Smínos Aeroskafon), który wyposażono w samoloty Beechcraft C-45, Dornier Do 27, Piper L-21B Super Cub i dwa Piper PA-22 Colt oraz dwa śmigłowce Agusta-Bell AB47J-2A.

28 grudnia 1985 roku w Lakatamii utworzono Eskadrę Śmigłowców i Samolotów (Moíra Elikoptero-Aeroskafon, ME/P-A/F). W 1986 roku pojawiła się oficjalnie nazwa Cypryjskie Siły Powietrzne (Kypriakí Stratiotikí Aeroporía, KSA; Cyprus Air Force, CAF). Statki powietrzne oznakowano cypryjskimi flagami na stateczniku pionowym i niebiesko-biało-niebieskimi kokardami na kadłubie lub belce ogonowej, podkreślającymi więź z Grecją. Szkolenie cypryjskich pilotów do dziś odbywa się w ośrodkach szkolno-treningowych Greckich Sił Powietrznych. Przechodzą oni przez wszystkie etapy nauki pilotażu, rozpoczynając od samolotów tłokowych T-41D Mescalero i Tecnam P2002JF Sierra w Dekelii (Tatoi), przez turbośmigłowe T-6A Texan II, aż do odrzutowych T-2C/E Buckeye w Kalamacie. Dopiero wówczas, już na Cyprze, zostają przeszkoleni na właściwy typ śmigłowca.

W 1984 roku otwarto Międzynarodowy Port Lotniczy w Pafos, położony około 13 km na południowy wschód od centrum miasta. W północnej części lotniska cypryjska Gwardia Narodowa utworzyła Bazę Lotniczą im. Andreasa Papandreou (Aeroporikí Vási „Andréas Papandréou”; Andreas Papandreou Air Force Base), która rozpoczęła działalność 24 stycznia 1998 roku. Infrastruktura bazy obejmuje m.in. schronohangary dla samolotów odrzutowych, przygotowane do ich przyjęcia w każdej chwili.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 1/2020