Suchoj Su-27 w lotnictwie ZSRR

Vladimir Trendafilovski

Suchoj Su-27 jest niewątpliwie jedną z najważniejszych konstrukcji radzieckich samolotów bojowych, które weszły do służby tuż przed upadkiem ZSRR w 1991 roku. Ten  słynny na całym świecie dwusilnikowy myśliwiec o wyjątkowych właściwościach manewrowych znany jest na zachodzie pod kodową nazwą Flanker. W niniejszym artykule przedstawiamy okres służby Su-27 w jednostkach lotniczych Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. 

Suchoj Su-27 został zaprojektowany w latach siedemdziesiątych w ramach tak zwanego konkursu na Myśliwiec Frontowy Przyszłości (PFI, Perspektiwnyj Frontowoj Istriebitel). Była to sowiecka odpowiedź na nowy amerykański myśliwiec przewagi powietrznej McDonnell Douglas F-15 Eagle, który wszedł do służby w roku 1976. W 1972 roku biuro projektowe Suchoj wygrało konkurs PFI na projekt początkowo oznaczony symbolem T-10 (przyszły Su-27). Ostatecznie projekt został przyjęty do realizacji jako nowy radziecki ciężki myśliwiec czwartej generacji, podczas gdy myśliwcem lekkim został projekt zaproponowany przez biuro projektowe MiG (przyszły MiG-29). Początkową fazę projektowania nadzorował osobiście sam szef biura konstrukcyjnego Paweł Suchoj. Był to jednocześnie jego ostatni projekt, ponieważ zmarł on 15 września 1975 r., niestety nie doczekawszy pierwszego lotu prototypu T10-1, który odbył się 20 maja 1977 r.

Produkcja

Zadanie konstruktorów okazało się na tyle złożone, że wstępny projekt Su-27 przeszedł wiele istotnych zmian, zanim przybrał znany nam dzisiaj kształt. Wraz z egzemplarzami do testów statycznych zbudowano w sumie ponad 30 prototypów. Wyniki przeprowadzonych na nich prób doprowadziły do czasowego wstrzymania uruchomionej już produkcji seryjnej. Było to konieczne w celu wprowadzenia wynikających z prób istotnych modyfikacji do pierwszych egzemplarzy seryjnych, które stały gotowe do odbioru w Komsomolskich Zakładach Lotniczych im. Jurija A. Gagarina (AZiG, Komsomolskij-na-Amure awiacionnyj zawod imeni Ju. A. Gagarina). Dostawa pierwszych czterech samolotów należących do 7. serii produkcyjnej, które ukończono w październiku 1984 r. i były przygotowane do odbioru, nastąpiła zatem dopiero w marcu 1986 r., po wprowadzeniu do nich wszystkich niezbędnych poprawek. W międzyczasie, 20 czerwca 1985 r., skierowano do linii dwa pierwsze samoloty pochodzące z 8. serii produkcyjnej (samoloty nr 3 i 5).

Co zrozumiałe, podobnie jak w przypadku wszystkich innych radzieckich samolotów, podczas całego procesu produkcyjnego do kolejnych partii wprowadzane były pomniejsze zmiany konstrukcyjne. Większość wcześniej zbudowanych samolotów również została zmodyfikowana w swoich jednostkach według otrzymanych od producenta biuletynów technicznych, w rezultacie osiągając zgodność z najnowszym standardem produkcyjnym. W związku z tym jeszcze przed rozpadem ZSRR większość znajdujących się w służbie samolotów otrzymała dość widoczne zmiany. Niestety z uwagi na małą liczbę zdjęć wczesnych egzemplarzy w pierwotnej konfiguracji modyfikacje te są bardzo słabo udokumentowane. Z pewnością jednym z najbardziej widocznych zewnętrznie szczegółów są między innymi masy antyflatterowe na statecznikach pionowych oraz pierwotny kształt błotnika przedniego podwozia –do 1991 r. oba te elementy praktycznie zniknęły z samolotów.

Niemniej jednak znanych jest kilka widocznych zewnętrznie szczegółów, które pozostały niezmienne od czasu budowy danego egzemplarza, co pomaga w przybliżeniu określić jego przynależność do konkretnej serii produkcyjnej. Należą do nich stosowany od 19. serii wydłużony koniec kadłuba (zawierające spadochron hamujący „żądło” pomiędzy dyszami silników), w którym umieszczono dodatkowe wyrzutniki naboi zakłócających APP-50, a także liczne wariacje na temat koloru, położenia, ilości dielektrycznych paneli anten. Wśród tych ostatnich można wymienić kilka najbardziej znaczących różnic, jak np.: dodanie anteny radiostacji krótkofalowej R-864 na krawędzi natarcia prawego statecznika pionowego od 12. serii, zmianę koloru stożka nosowego z zielonego na biały (od serii 23., poza tym wszystkie inne anteny pozostałe zielone) aż po finalne malowanie wszystkich anten na biało (od 34. serii).

Ponadto, jak to zwykle bywało w przypadku większości radzieckich samolotów bojowych, później opracowano jeszcze dwumiejscową wersję szkolną, która powstała długo po tym, jak wariant jednomiejscowy został gruntownie przebadany i trafił do produkcji seryjnej. Pierwszych pięć prototypów Su-27UB zostało zbudowanych w latach 1984–1986 w zakładach AZiG i były one początkowo wykorzystywane do prób w locie i wytrzymałościowych prób statycznych. Jednak ze względu na to, że dwustery powodowały dodatkowe komplikacje przy budowie jednomiejscowych wariantów Su-27, w 1986 r. produkcję Su-27UB przeniesiono do Irkuckich Zakładów Lotniczych (IAZ, Irkutskij awiacionnyj zawod). Po wykonaniu jeszcze kilku prototypów w październiku 1987 r. IAZ dostarczył pierwszy seryjny Su-27UB (był to 2. samolot z 2. serii produkcyjnej). Podobnie jak w przypadku jednomiejscowych Su-27 projekt Su-27UB był stale rozwijany, stąd wiele Su-27UB zostało zmodyfikowanych zgodnie z najnowszymi rozwiązaniami już podczas służby w jednostkach, w trakcie przechodzenia obsługi okresowej.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo nr specjalny 19