Suchoj Su-34: program Furora

Piotr Butowski

Suchoj Su-34:

program Furora

Pierwsze pomysły na uderzeniową wersję samolotu myśliwskiego Su-27 pojawiły się jeszcze w 1977 r., gdy ledwie zaczęły się jego próby w powietrzu; miał to być szturmowiec Su-27Sz (Szturmowik). Główną ideą było pozostawienie bez zmian konstrukcji dwumiejscowego samolotu szkolno-bojowego Su-27UB i dodanie podwieszanego konforemnego zasobnika z uzbrojeniem „powietrze-ziemia”.

Sensory zadaniowe chciano wziąć z istniejących samolotów uderzeniowych Su-17, MiG-27 lub Su-24M. W takiej postaci projekt Su-27Sz leniwie rozwijał się do 1981 r., po czym umarł śmiercią naturalną. W 1983 r. prace ruszyły ponownie, z nieco większą intensywnością, wyraźnie zainspirowane informacjami o tym, że Amerykanie robią samolot myśliwskobombowy F-15E Strike Eagle. Tym razem projekt dostał oznaczenie Su-27IB, inaczej T-10B. Na razie zmiany w stosunku do bazowego Su-27 również nie były wielkie. Zamierzano dla Su-27IB wykorzystać radar N011 z Su-27M, a w zasobnikach podwieszać stacje optoelektroniczne w różnych wersjach. Prace biegły powoli, gdyż Siły Powietrzne ZSRR wciąż nie miały jasności, do czego w ogóle jest im ten samolot potrzebny.

Punktem zwrotnym była podjęta w 1986 r. decyzja, aby na samolocie Su-27IB (wewnątrz biura konstrukcyjnego nazwanym teraz T-10W) zabudować system radiolokacyjny Sz141, zoptymalizowany przeciwko celom naziemnym, projektowany wtedy dla dużego
90-tonowego samolotu uderzeniowego Suchoj T-60S, mającego być następcą samolotu bombowego dalekiego zasięgu Tu-22M. W tym samym roku został też porzucony jako bezperspektywiczny projekt głębokiej modernizacji bombowca taktycznego Su-24, oznaczony Su-24BM. Tym sposobem Su-27IB znalazł wreszcie swoje przyszłe miejsce w arsenale Sił Powietrznych ZSRR: będzie bombowcem taktycznym, następcą Su-24. 19 czerwca 1986 r. radziecki rząd podjął uchwałę o stworzeniu samolotu Su-27IB (bez takiej uchwały nie powstawał w ZSRR żaden samolot). Po roku, w sierpniu 1987 r., Siły Powietrzne ZSRR sformułowały szczegółowe wymagania taktyczno-techniczne wobec samolotu. Program rozwoju Su-27IB (Su-34) otrzymał wtedy kodowe oznaczenie Furor (Furora), aktualne do dzisiaj.

Dwa dziesięciolecia w próbach
Pierwszy prototyp samolotu Su-27IB, inaczej T10W-1, powstał w warsztatach biura konstrukcyjnego Suchoja w Moskwie w wyniku przebudowy seryjnego egzemplarza Su-27UB nr 07-10, w którym zabudowano nową część przednią, całą resztę zostawiając bez zmian. Oblotu prototypu dokonał Anatolij Iwanow 13 kwietnia 1990 r., a łącznie w ciągu 1990 i 1991 r. samolot wykonał 108 lotów testowych. W 1991 r. ZSRR rozpadł się, a kryzys gospodarczy w Rosji się pogłębił. Gwałtownie zmniejszyło się finansowanie programów budowy nowych samolotów. W 1992 r. T10W-1 latał tylko 29 razy, a w 1993 r. – ani razu. Później „42” wykorzystano do prób systemu samoobrony; pierwszy lot z włączoną aparaturą L175W Chibiny-W samolot wykonał 18 stycznia 1995 r. i kontynuował te próby aż do 2005 r.

Pierwsze zdjęcie Su-27IB zostało opublikowane w sierpniu 1990 r. i pokazywało samolot przelatujący nad pokładem lotniskowca Admirał Kuzniecow. Zdjęcie zostało wykonane przypadkowo; po prostu korespondent agencji TASS przebywał na lotniskowcu w czasie, gdy postanowiono spróbować, jaka jest widoczność z kabiny Su-27IB przy podejściu do lądowania na okręcie. 14 lutego 1992 r. samolot zaprezentowano szefom państw WNP w Maczuliszczach (Białoruś).

Produkcję kolejnych Su-27IB umieszczono w zakładzie NAPO w Nowosybirsku, gdzie wtedy trwała produkcja seryjna jego poprzednika, Su-24. 18 grudnia 1993 r. został oblatany przez Igora Wotincewa i Jewgienija Rewunowa T10W-2, numer seryjny 00-01, numer boczny 43, pierwszy egzemplarz pochodzący z Nowosybirska. Samoloty produkowane w Nowosybirsku różnią się od prototypu T10W-1. „Garb” za kabiną jest jeszcze wyższy i pełniejszy, „żądło” wystające z tyłu pomiędzy silnikami jest masywniejsze. Stosownie do zwiększonej masy wzmocniono podwozie, które dostało zdwojone koła główne (jedno za drugim). Wiele jest zmian w lokalnej aerodynamice samolotu, np. wprowadzono zaostrzoną wystającą krawędź na napływach skrzydeł; usterzenie pionowe samolotu zmieniono na mniejsze. Samolot „43” (T10W-2) przechodził próby osiągów, aerodynamiki i wytrzymałości, w tym loty na dużych kątach natarcia. W locie 26 marca 1997 r. przy prędkości przyrządowej 1250 km/h i przeciążeniu 4,5 zerwało mu lewą część osłony kabiny; po remoncie samolot wrócił do prób.

Prezentując na początku 1994 r. samolot T10W-2 po raz pierwszy podano dla Su-27IB oznaczenie Su-34, które później stało się jego oficjalnym oznaczeniem w Siłach Powietrznych Rosji. W zakładzie NAPO w Nowosybirsku samolot Su-34 ma oznaczenie produkcyjne izdielije 66. Dla odmian eksportowych zastosowano oznaczenie Su-32.

Kolejne dwa samoloty, T10W-0 i T10W-3 nie latały, wykorzystano je do prób statycznych (wytrzymałościowych). Później T10W-3 służył do naziemnych prób strzelania z działka i odpalania rakiet. Ponieważ T10W-3 nie miał numeru bocznego, to w kolejnych egzemplarzach numeracja „wyrównała się” i następny T10W-5 dostał numer boczny 45.

Bombowiec T10W-5 (45, seryjny 01-01) wystartował 28 grudnia 1994 r. W kwietniu 1996 r. samolot przeleciał na lotnisko Puszkin pod St Petersburgiem, gdzie znajduje się baza prób w locie firmy Leniniec, autora systemu radiolokacyjnego Sz141 dla Su-34. Tam zabudowano na nim radiolokator W004 (to pierwszy bombowiec Su-34 z radarem), po czym przez 2,5 roku, do października 1998 r. poprawiano go i nastrajano. 31 października 2000 r. T10W-5, wykorzystując radiolokator, po raz pierwszy odpalił rakietę przeciwokrętową Ch-31A, rażąc cel ćwiczebny na Morzu Czarnym. Ostatni lot T10W-5 nastąpił 5 marca 2002 r., kiedy w locie zerwała się z podwieszenia ciężka bomba KAB-1500, uszkadzając węzły na skrzydle. Po tym wypadku samolotu nie remontowano.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 2/2013