System dowodzenia obroną powietrzną IBCS

Tomasz Dmitruk, Marcin Niedbała

W odpowiedzi na coraz liczniejsze zagrożenia z powietrza od 2006 roku w Stanach Zjednoczonych finansowany jest program Zintegrowanej Obrony Powietrznej i Przeciwrakietowej Armii (Army Integrated Air and Missile Defense, AIAMD), który ma umożliwić połączenie różnych istniejących i rozwijanych systemów obrony powietrznej i przeciwrakietowej (Air and Missile Defense, AMD) w jeden zintegrowany, wielowarstwowy system. Jego najważniejszym elementem jest sieciocentryczny system dowodzenia IBCS (IAMD Battle Command System), którego pozyskaniem w ramach programu Wisła zainteresowane są także Siły Zbrojne RP.

Potrzeby i wymagania

Możliwe zagrożenia z powietrza od czasów I wojny światowej systematycznie rosną i mają coraz większe znaczenie na coraz bardziej skomplikowanym polu walki. Początkowo były to tylko samoloty, obecnie zalicza się do nich także: śmigłowce, bezzałogowe statki powietrzne (BSP), pociski rakietowe powietrze-ziemia, amunicję artyleryjską, rakietową i moździerzową oraz bardzo skomplikowane do zwalczania - pociski manewrujące i balistyczne. Te ostatnie znajdują się w arsenałach coraz większej liczby państw, które mogą stać się wrogie dla Stanów Zjednoczonych. Sytuację komplikuje dodatkowo możliwość równoczesnego użycia w/w środków ataku z powietrza, co istotnie podnosi wymagania dla systemów AMD. Jednocześnie użytkowane do tej pory przez US Army systemy, zarówno w zakresie sensorów (stacji radiolokacyjnych), efektorów (pocisków rakietowych ziemia-powietrze), jak i stanowisk dowodzenia i kontroli, zaprojektowane zostały do zwalczania tylko niektórych zagrożeń. Są to systemy dedykowane, nie współpracujące ze sobą, charakteryzujące się różnym zasięgiem działania.

Doświadczenia z ostatnich konfliktów zbrojnych, szczególności wojny w Zatoce Perskiej oraz prowadzone w Stanach Zjednoczonych analizy wykazały liczne niedoskonałości obecnego systemu AMD amerykańskiej Armii. Przede wszystkim wskazano na brak jednolitego, zintegrowanego obrazu sytuacji powietrznej (Single Integrated Air Picture, SIAP), co oznacza nieakceptowalny poziom zaufania do klasyfikacji, identyfikacji i rozróżniania obiektów powietrznych. W takiej sytuacji żołnierze, szczególnie ci niższych szczebli, decydujący o atakowaniu wykrytych celów powietrznych, podejmują decyzje na podstawie niepewnych informacji, w rezultacie czego może dochodzić do ostrzału własnych statków powietrznych (tzw. friendly fire).

Druga kluczowa luka to brak zintegrowanego systemu kierowania ogniem (Integrated Fire Control, IFC). Większość systemów posiada własne systemy kierowania ogniem, o zamkniętej architekturze, co powoduje ograniczenie możliwości wyboru sensorów i efektorów dostosowanych do rodzaju zagrożenia. W skrajnych przypadkach można tu przypomnieć wykorzystanie kosztownych pocisków rakietowych systemu Patriot przeciwko wielokrotnie tańszym rozpoznawczym BSP. Brak IFC powoduje nieefektywne wykorzystanie dostępnych zasobów.

Trzeci istotny problem obecnego systemu AMD Armii, który wskazano, to brak możliwości obrony krytycznej infrastruktury i zasobów sił zbrojnych (szczególnie tych przemieszczających się) przed pełnym spektrum zagrożeń z powietrza. Przestarzała architektura systemów dowodzenia uniemożliwiała wielokrotnie dokonanie przechwyceń taktycznych rakiet balistycznych.

Inne wskazane braki obecnych rozwiązań systemowych to ograniczona elastyczność w wykorzystaniu posiadanych zasobów, czego rezultatem jest konieczność angażowania większych niż jest to konieczne sił oraz zbyt wysokie obciążenie jednostek logistycznych, a także brak wydajnego i bezpiecznego systemu łączności poza linią obserwacji (BLoS), zapewniającego odpowiednią komunikację pomiędzy systemami dowodzenia, sensorami i efektorami.

Komponenty IBCS

Idea systemu IBCS zakłada połączenie za pomocą zintegrowanej sieci kontroli ognia  (Integrated Fire Control Network, IFCN) oddzielnych komponentów sprzętowych, takich jak:

• stanowiska dowodzenia i kierowania walką EOC (Engagement Operations Center) systemu IBCS różnego szczebla;
• sensory: stacje radiolokacyjne AN/MPQ-65 systemu Patriot oraz zmodyfikowane stacje radiolokacyjne AN/MPQ-64 Sentinel;
• efektory - wyrzutnie pocisków rakietowych PAC-2 i PAC-3 systemu Patriot (M902 oraz M903).

W najbliższej przyszłości system ma również zapewnić możliwość włączenie do sieci uniwersalnych wyrzutni MML (Multi-Mission Launcher) tworzonego obecnie systemu przeciwrakietowego krótkiego zasięgu IFPC Inc 2-I (Indirect Fire Protection Capability Increment 2-Intercept), a w dalszej perspektywie (przy modernizacji IBCS zwanej Product Improvement 2) także elementów systemu obrony przeciwrakietowej THAAD (Terminal High Altitude Area Defense). Planuje się również, że do sieci IFCN będzie istniała możliwość podłączenia innych radarów i wyrzutni pocisków rakietowych ziemia-powietrze planowanych do wdrożenia przez US Army.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 7/2017