„Sztubak na tanku!” Środki przeciwpancerne w bitwie miejskiej o Grodno w 1939 roku

Paweł Janicki

Grodno było jedynym polskim miastem, które we wrześniu 1939 roku prowadziło dłuższą i zorganizowaną obronę wobec napaści Armii Czerwonej. Jednocześnie, zaraz po walkach toczonych na przedmieściach Warszawy i Lwowa, była to największa bitwa miejska w czasie całej kampanii wrześniowej 1939 roku. Liczne błędy po stronie sowieckiej, braki wyszkolenia, problemy zaopatrzeniowe i momentami zwykła niekompetencja nie pozwoliły na zdobycie miasta z marszu. Skąd jednak wysokie straty sowieckie, wobec rzekomego braku broni przeciwpancernej obrońców?

Wypadki później biegły szybko i tyle niespodziewanego miało się wydarzyć. Spalone czołgi na ulicach miasta. Któż by zapomniał ten dojmujący swąd. Zgromadzeni w piwnicach pili wino z gąsiorów, medykament na czarną rozpacz. W sadzie stał wymierzony w niebo karabin maszynowy. Z nisko lecących samolotów sypały się ulotki wzywające do zaniechania oporu. Tak swoje wspomnienie walk o Grodno opisał Jerzy Krzysztoń, syn adwokata grodzieńskiego. Nauczyliśmy się myśleć o bitwie grodzieńskiej, jako o zrywie mieszkańców z symbolicznym udziałem wojska, które braki uzbrojenia nadrabiało sercem do walki. Takie stanowisko oznaczałoby jednak, że efekty walki i zadane Sowietom straty były wynikiem nie tyle wiedzy o sposobach zwalczania czołgów, co zwykłego szczęścia. Autor stawia jednak tezę, iż tak nie było. Zastosowane w Grodnie środki przeciwpancerne znajdowały odzwierciedlenie w polskich regulaminach wojskowych i wynikały z nowoczesnego podejścia do zwalczania broni pancernej.

Niniejszy artykuł nie ma na celu opisania całości bitwy i każdego jej aspektu. Ma on za zadanie przedstawienie wykorzystanych w Grodnie w 1939 roku środków walki z czołgami oraz bardziej szczegółowego omówienia okoliczności zniszczenia lub uszkodzenia poszczególnych pojazdów sowieckich.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 5/2019