T-34 w 1943 roku, czyli „ilość to też jakość”. Część 2
Robert Michulec
Produkcja czołgu T-34 zwiększała się, mimo że jesienią 1942 roku znowu musiano ją przeorganizować w związku z utratą fabryki STZ w Stalingradzie. Proces ten trwał również w 1943 roku, i to pomimo wprowadzania na linie montażowe dział pancernych. Kreml podjął decyzję o uruchomieniu ich produkcji już w połowie kwietnia 1942 roku na plenum Komitetu Artyleryjskiego. W efekcie Sowieci, jak zwykle działając z rozmachem, od razu zadecydowali o produkcji aż trzech różnych wozów odmiennych typów: lekkiego, średniego i ciężkiego. Działa pancerne przeznaczone były do wspierania piechoty na wzór niemieckich StuG-ów.
Mimo że prace nad wszystkimi działami pancernymi zapoczątkowano zaraz po kwietniowym plenum, dzięki czemu najwcześniejsze projekty pojawiły się już w maju, wszystkie działa pancerne – SU-76, SU-122 i SU-152 – zmaterializowały się pod dużą presją Kremla dopiero pod sam koniec 1942 roku. W fabryce CzKZ w Czelabińsku na bazie KW-7 stworzono KW-14 i na żądanie władz centralnych z jesieni 1942 roku uzbrojono go w haubicoarmatę ML-20. Wóz opracowano dopiero w grudniu, a prototyp złożono w ekspresowym tempie na przestrzeni stycznia 1943 roku. Produkcja wozów seryjnych SU-152 ruszyła z początkiem lutego 1943 roku (15 sztuk), lecz wozy dotarły do oddziałów dopiero w kwietniu 1943 roku. Tymczasem, w styczniu 1943 roku do jednostek trafiły SU-122 i SU-76, które z miejsca skierowano na Front Wołchowski, a więc w teren niedogodny dla broni pancernej. Projekt SU-122 również powstał bardzo późno; nawet oficjalnie odnotowano aż dwumiesięczną zwłokę. Mimo że UZTM w Swierdłowsku (tzw. Uralmasz) przygotowano do produkcji dział samobieżnych (ros. SAU) już jesienią 1942 roku, to montaż wozów ruszył w niebywałym pośpiechu dopiero w grudniu, kiedy to złożono 25 pierwszych wozów. Najsprawniej poszły prace nad lekkim SAU. SU-76 przeszedł testy najwcześniej, bo już we wrześniu i później w listopadzie, po wprowadzeniu licznych poprawek. Pomimo tego także i jego produkcję uruchomiono dopiero w grudniu, kiedy to zmontowano pierwszych 25 wozów.
Wszystkie trzy nowe typy dział samobieżnych miały być produkowane w ograniczonym okresie (mniej więcej do połowy 1943 roku), dochodząc do poziomu około 600 sztuk każdy. Dlatego SU-76 złożono 608 seryjnych sztuk, po czym w lipcu 1943 roku kontynuowano jego produkcję jako SU-76M po daleko idącym zmodernizowaniu wozu. Równolegle złożono 640 SU-122 (637 seryjnych), po czym w sierpniu zaprzestano ich montażu na rzecz SU-85. Jedynie montaż SU-152 podtrzymywano w dłuższym przedziale czasu, aż do końca roku, kiedy to w grudniu złożono ostatni 670. wóz. W miejsce SU-152 wprowadzono ISU-152 na podwoziu IS, które skierowano do produkcji niewiele wcześniej w tej samej fabryce, co umożliwiało przejście z produkcji SU-152 na ISU-152 bez doprowadzania do zastoju na liniach produkcyjnych. Ogółem więc na przestrzeni 1943 roku przemysł dał wojsku 1919 pierwszych dział pancernych, do których w drugiej połowie tego roku dokooptowano jeszcze 1300 SU-76M, 759 SU-85 i 35 ISU-152, co daje sumarycznie 4013 wozów.
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia nr specjalny 5/2021