Technologia wektorowania
Maciej Ługowski
Technologia wektorowania ciągu
w locie postępowym
(cz. II)
Z użytkowego punktu widzenia najprostszym podziałem tej technologii napędu, jakiego możemy dokonać, jest podział ze względu na płaszczyzny odchylania. Innymi słowy jeden rodzaj rozwiązań konstrukcyjnych będzie miał możliwość odchylania kierunku gazów wylotowych tylko w jednej płaszczyźnie (najczęściej pionowej), drugi natomiast ma możliwość odchylania strumienia gazów wylotowych we wszystkich płaszczyznach – pionowej i poziomej, oraz kierunkach pośrednich, czyli w pełnym zakresie 360 stopni względem osi wzdłużnej samolotu.

Tak więc wyróżniamy dwa podstawowe typy obecnie stosowanej technologii wektorowania ciągu w locie postępowym:
- jednopłaszczyznowe 2D (inaczej dwuwymiarowe, czyli 2 dimmensions), w którym ciąg może być wektorowany w płaszczyźnie pionowej w górę lub w dół (ale pamiętajmy, że kąt wychylenia z reguły nie przekracza 30 stopni i nigdy nie sięga 90 stopni, jak w klasycznej technologii VTC). W fachowej literaturze często spotyka się oznaczenie tej technologii jako 2D/VIFF.
- wielopłaszczyznowe 3D (inaczej trójwymiarowe, czyli 3 dimmensions),w którym ciąg może być wektorowany w płaszczyźnie pionowej i poziomej w górę, w dół i na boki (i oczywiście w kierunkach pośrednich). Często, dla większej dokładności, jak w przypadku 2D, oznaczane jako 3D/VIFF.
- Określenia 2D/VIFF i 3D/VIFF zostały wprowadzone po to, aby nie myliły się z oznaczeniami klasycznej metody wektorowania ciągu VTC. Z punktu widzenia technologii i konstrukcji dla porządku przypomnijmy, że podstawowe typy obecnie stosowanej technologii VIFF to:
- wektorowanie ciągu za pomocą ruchomych deflektorów w postaci płytek poruszanych hydraulicznie i odchylających strumień gazów wylotowych. Ta metoda jest najczęściej również typem 2D/VIFF i praktycznie została zastosowana w samolocie F-22A Raptor
- wektorowanie ciągu za pomocą ruchomej, zespolonej dyszy złożonej z elementów ruchomych względem siebie. Konstrukcje te są bardziej skomplikowane i wymagają większej mocy do napędu ze względu na większą bezwładność. Ta metoda jest najczęściej również typem 3D/VIFF i praktycznie została zastosowana w samolotach MiG-35, Su-30MKI, Su-35S (Su-27SM2) i Su-37 (Su-27MP).
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 7/2011