Transporter opancerzony M113 – zastosowanie
Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Transporter opancerzony M113
– zastosowanie
Transporter M113 stał się synonimem wozu piechoty, tak jak słynna Dakota synonimem samolotu transportowego. Był używany w wielu armiach świata, a w US Army jest stosowany nieprzerwanie do dziś, przez blisko 50 lat, choć już nie w swojej głównej roli – środka transportu bojowej drużyny piechoty.
Do regularnych jednostek US Army transportery M113 zaczęły trafiać pod koniec 1961 roku. Początkowo wprowadzano je do dowództw batalionów pancernych, dopiero w 1962 roku zaczęto uzbrajać w nie bataliony piechoty zmechanizowanej.
Równolegle z dostawami transportera M113 rozpoczęło się tworzenie amerykańskiej piechoty zmechanizowanej. Bataliony piechoty zmechanizowanej z organicznymi transporterami M3 Half Track istniały już od 1940 roku w tworzonych wówczas dywizjach pancernych, później na ich miejsce wprowadzono transportery opancerzone M75, a następnie M59. Jednakże w dywizjach piechoty obowiązywał inny system. Bataliony były całkowicie piesze (pojedyncze pojazdy służyły dowódcom i do różnych celów zabezpieczających), zaś środki transportu zgromadzono w tzw. Division Trains – kolumnie transportowej dywizji. W razie potrzeby wydzielano z nich ciężarówki, którymi motoryzowano któryś z dziewięciu batalionów piechoty dywizji; na więcej nie starczało środków transportu. Już w czasie II wojny światowej motoryzowano nawet całe dywizje piechoty na czas określonej operacji, korzystając jednak z korpuśnych bądź armijnych kolumn transportowych. Po wojnie w dywizyjnej kolumnie transportowej pojawiły się kompanie transporterów opancerzonych M59, które pozwalały na zmechanizowanie dowolnego batalionu piechoty w dywizji piechoty. Kiedy w 1959 roku amerykańskie dywizje zostały przeformowane na strukturę „pentomiczną”, oznaczało to możliwość zmechanizowania 1/5 piechoty w dywizji, pozostałe poruszały się na ciężarówkach, które notabene też trzeba było uzupełniać z korpuśnych kolumn transportowych. Ten system do dziś przetrwał jedynie w jednostkach Piechoty Morskiej – nie dysponują one organicznymi transporterami opancerzonymi, bowiem te są wydzielone w oddzielne bataliony Amtracków, przydzielanych do zmechanizowania poszczególnych batalionów w konkretnej sytuacji bojowej; ten stan rzeczy istnieje od II wojny światowej do chwili obecnej. Taki sam system przyjęła US Army w 1959 roku wraz z tworzeniem dywizji Pentomic, z tym że transportery M59 weszły w skład samodzielnych kompanii w dywizyjnych kolumnach transportowych w dywizjach piechoty, pozwalając na zmechanizowanie w razie potrzeby jednego z pięciu batalionów piechoty. W dywizjach pancernych US Army od II wojny światowej transportery były organicznie włączone w skład batalionów piechoty zmechanizowanej, które notabene z początku nosiły nazwę batalionów piechoty pancernej. Początkowo były to M3 Half Track, a później M75 i w końcu M59.
Latem 1962 roku planowano już szczegółową reorganizację według nowej struktury Reorganization Objective Army Divisions (1961-1965), znanej w skrócie jako ROAD. W nowej strukturze, dostosowanej do prowadzenia działań zarówno na atomowym, jak i konwencjonalnym polu walki zgodnie z nową doktryną obronną Elastycznego Reagowania, obok istniejących dywizji pancernych, piechoty i powietrznodesantowych przewidziano też dywizje zmechanizowane. Była to nowość w US Army i choć nowe dywizje miały nadal nosić nazwę dywizji piechoty (z dodatkiem w nawiasie słowa „zmechanizowana” – „mechanized”), to były to jakościowo nowe związki taktyczne. Nowa piechota zmechanizowana, występująca już teraz nie tylko w dywizjach pancernych, ale także we właśnie tworzonych dywizjach zmechanizowanych, miała się stać trzonem wojsk lądowych. Początkowo nie planowano pozostawiania zwykłej piechoty, ale nim reorganizacja została zakończona pojawiła się koncepcja lekkiej piechoty – dywizji zmotoryzowanych łatwych do przerzutu drogą powietrzną w te rejony świata, gdzie interesy Stanów Zjednoczonych lub ich sojuszników były zagrożone.
Zgodnie z nową organizacją pluton zmechanizowany składał się z trzech drużyn piechoty i sekcji dowodzenia, przydzielono mu więc cztery transportery opancerzone M113 (wkrótce M113A1). Kompania miała piętnaście wozów M113 i trzy M125 – po cztery M113 dla każdego z trzech plutonów piechoty, a w plutonie wsparcia (weapons platoon) były dwie drużyny przeciwpancerne, przewożone na półciężarówkach 3 tony z przyczepami i trzy moździerze kal. 81 mm na podwoziu M113, czyli M106 oraz M113 dowódcy plutonu. Czternastym M113 w kompanii był wóz jej dowódcy, zaś piętnastym – pojazd z drużyny obsługi technicznej plutonu dowodzenia kompanii. Taki schemat organizacyjny ukształtował się w 1966 roku, zgodnie z TO&E (Table of Organization & Equipment) 7-47G. Wcześniej kompanie zmechanizowane organizowano na podstawie tymczasowych zarządzeń. Drużyna piechoty liczyła wówczas 10 żołnierzy z założeniem, że jeden ze strzelców będzie jednocześnie kierowcą M113. W 1966 roku dodano jednego żołnierza, który jako kierowca miał pozostawać w pojeździe przez cały czas walki, dzięki czemu kompletna drużyna 10 żołnierzy mogła opuszczać wóz i toczyć walkę na zewnątrz bądź z wnętrza pojazdu. W 1970 roku wprowadzono nowe TO&E 7-47H, w ramach którego – między innymi – zastąpiono ciężarówki z przeciwpancernymi działami bezodrzutowymi M60 wyrzutniami rakiet przeciwpancernych M47 Dragon, transportowanymi wraz z obsługą wozami M113. W ten sposób liczba M113 w kompanii zmechanizowanej wzrosła do 17, nie licząc trzech M125.
Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 4/2013