Trendy zakupowe w marynarkach wojennych w Europie, czyli jakie okręty są obecnie na topie?

Antoni Pieńkos

Zapewne wielu Czytelników z zaciekawieniem oddaje się lekturze artykułów monograficznych poświęconych poszczególnym typom okrętów lub konkretnym programom zakupowym, szczególnie tym o dużej skali lub związanym z budową zupełnie nowych rodzajów jednostek pływających (do tego grona zalicza się z pewnością także autor poniższych rozważań). Warte uwagi wydaje się jednak także szersze spojrzenie na to, jakie okręty kupuje się w Europie, które klasy dominują w statystykach i na ile samowystarczalny w tym aspekcie pozostaje Stary Kontynent, niegdyś wiodący niezaprzeczalny prym w tej dziedzinie. Na te pytania próbuje odpowiedzieć poniższy artykuł.

Celem usystematyzowania poniższej analizy kraje europejskie podzielono na kilka grup:

• wielką czwórkę Europy Zachodniej, skupiającą największe marynarki wojenne oraz producentów okrętów w Europie, tj. Wielką Brytanię, Francję, Niemcy i Włochy;
• kraje leżące nad Morzem Północnym, tj. Belgię, Holandię oraz Norwegię;
• kraje położone nad Morze Bałtyckim, tj. Szwecję, Finlandię, Litwę i Polskę;
• kraje z Półwyspu Iberyjskiego, tj. Hiszpanię i Portugalię;
• kraje bałkańskie, tj. Chorwację, Czarnogórę, Albanię, Grecję, Bułgarię oraz Rumunię.

Na zakończenie wskazano również Turcję jako ciekawy przypadek odrębnego rodzaju, o bardzo wysokiej dynamice rozwojowej w zakresie zarówno zakupów okrętowych, jak i korespondującego z tym rozwoju przemysłu stoczniowego. Dla każdej z powyższych grupy podsumowane zostaną główne statystki oraz trendy, aby umożliwić na koniec wyciągnięcie wniosków w skali całego kontynentu. Nie wymieniono w zestawieniu wszystkich krajów z dostępem do morza, co wynika z faktu, że nie wszystkie one pozyskują obecnie nowe okręty.

Wielka czwórka

Pierwsza grupa omawianych państw – wielka czwórka – jako jedyna, nie jest oparta na położeniu geograficznym, a na potencjale posiadanych sił morskich oraz zaplecza stoczniowego. Na pierwszy ogień idzie Wielka Brytania, która posiada chyba najbardziej oczywiste i silne dziedzictwo dominacji morskiej w historii. Oczywiście dziś ambicje te są już mocno okrojone, ale nadal zasięg interesów Royal Navy jest znacznie szerszy niż tylko wody okalające Wyspy Brytyjskie. Dodatkowego znaczenia siłom morskim w brytyjskiej polityce i strategii dodaje fakt, że są one systemem odstraszania nuklearnego. Trzon brytyjskiej marynarki wojennej stanowią dwa lotniskowce oraz dwa okręty desantowe. Następnym elementem są siły eskortowe, które obecnie są dosyć skromne, ponieważ liczą jedynie 19 okrętów klasy niszczyciel i fregata rakietowa. Dodatkowo w służbie są cztery atomowe okręty podwodne przenoszące pociski z głowicami jądrowymi oraz siedem tzw. myśliwskich okrętów podwodnych, również o napędzie atomowym. Oprócz tego Royal Navy posiada kilkanaście niszczycieli min, kilka okrętów patrolowych oraz jednostek specjalistycznych. Dodatkowo w tzw. siłach pomocniczych służy kilkanaście okrętów zaopatrzeniowych. Podsumowując, Brytyjczycy posiadają niewątpliwe duże siły morskie, ale liczba okrętów w służbie nie jest aż tak imponująca – lepsze wrażenie robi zdecydowanie ich potencjał.

Obecnie Brytyjczycy prowadzą pięć projektów pozyskiwania nowych okrętów. Pierwszy z nich to zakup siedmiu myśliwskich okrętów podwodnych typu Astute, który obecnie jest już na ukończeniu. Do wdrożenia pozostały jedynie dwie ostatnie jednostki, które mają wejść do służby w latach 2025–2026. Projekt trwa już trzecią dekadę, a poszczególne jednostki były przekazywane co dwa–trzy lata, co bardzo rozciągnęło go w czasie – pierwszą od ostatniej dzielić będzie 16 lat. Ostatnie okręty kosztują już po ponad 1,5 mld GBP. Ich podstawowe parametry to ponad 7000 ton wyporności oraz 97 metrów długości, a ich uzbrojenie stanowią ciężkie torpedy oraz pociski manewrujące Tomahawk. Drugim projektem, który rozpoczął się w 2015 roku, jest pozyskanie czterech nowych okrętów podwodnych klasy SSBN, a obecnie trzy z nich są już na różnych etapach produkcji. Pierwszy okręt powinien wejść do służby na początku lat 30. XX wieku. Główne uzbrojenie okrętów typu Dreadnought stanowić ma 12 rakiet balistycznych typu Trident II. Oba projekty są realizowane przez stocznie należące do BAE Systems.

Oprócz powyższych Royal Navy pozyskuje obecnie dwie klasy okrętów eskortowych: typu 26 i 31. Pierwszy projekt realizowany jest przez BAE Systems od 2017 roku. Obecnie pięć z ośmiu okrętów jest już na różnych etapach budowy, a pierwszy z nich ma wejść do służby na początku 2027 roku. Kolejne wchodzić będą do służby w rocznych odstępach czasu. Cena jednostkowa wynosi około 1 mld GBP. Ich głównym przeznaczeniem jest zastąpienie fregat typu 23 w ich zadaniach związanych ze zwalczaniem okrętów podwodnych. Podstawowe wymiary typu 26 to prawie 8000 ton wyporności całkowitej oraz prawie 150 metrów długości. Podstawę uzbrojenia stanowią: 32 komory wyrzutni VLS (uzbrojone w pociski CAMM, potencjalnie również Tomahawk oraz woda–woda), armata kal. 127 mm oraz oczywiście śmigłowiec pokładowy. Drugim projektem jest pozyskanie pięciu okrętów typu 31 produkcji firmy Babcock. Formalnie został uruchomiony w 2019 roku i obecnie cztery z pięciu okrętów są już w trakcie budowy. Wejścia do służby ostatniego okrętu należy się spodziewać na przełomie lat 20. i 30. XXI wieku. Wyporność tych okrętów wynosi około 6000 ton, a długość 138 metrów. Główne uzbrojenie stanowi armata kal. 57 mm, 32 komory wyrzutni VLS (z rakietami CAMM), a wykonywanie zadań wspierać ma śmigłowiec pokładowy.

Wreszcie, Brytyjczycy pozyskują dla Royal Fleet Auxiliary także trzy okręty zaopatrzeniowe. Kontrakt ten trafił do stoczni Harland and Wolff, działającej w kooperacji z hiszpańską Navantią. Umowę podpisano w 2023 roku z planowanymi dostawami w latach 2031–2032. Rozpoczęcia produkcji pierwszej jednostki można się spodziewać w tym roku. Okręty będą miały 39 000 ton wyporności, 216 metrów długości oraz lądowisko dla śmigłowców.

 Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 4/2025