Trzy korony rosną w siłę. Modernizacja szwedzkich sił zbrojnych

Michał Gajzler

W dniu 14 października 2020 szwedzkie Ministerstwo Obrony opublikowało projekt ustawy opisujący planowane wydatki na obronność w latach 2021–2025. Bazował on na przekazanym w maju 2019 roku rządowi Szwecji przez Siły Zbrojne (Försvarsmakten) raporcie o rozwoju zdolności obronnych w latach 2021–2025. Podstawowym założeniem projektu ustawy było wyraźne zwiększenie wydatków obronnych. Po zatwierdzeniu przez Riksdag (szwedzki parlament), ustawa budżetowa weszła w życie z dniem 2 lutego 2021 roku, dając podstawy do dalszej, intensywnej modernizacji sił zbrojnych.

Fundamenty

Wzrost wydatków zaplanowany do 2025 roku pozwolić ma na zwiększenie gotowości sił zbrojnych, poprawę wyposażenia, jak i wyszkolenia personelu. Do 2030 roku wzrostowi z 60 000 do 90 000 ulegnie całkowita liczba personelu wojskowego przewidzianego na wypadek wojny. Częścią planu jest również odtworzenie niektórych jednostek rozwiązanych we wcześniejszych latach, usprawnienie systemu dowodzenia oraz logistyki. Wszystko to ma na celu umożliwienie skutecznej obrony przed ewentualną agresją przeciwnika. O ile prace nad nową organizacją sił zbrojnych na wypadek wojny oraz część zmian zostały już zainicjowane, to ze względu na długi czas oczekiwania na realizację zamówień sprzętowych, jak i czas niezbędny do rozbudowy i modernizacji infrastruktury, a w końcu rozłożenie w czasie rozbudowy stanu osobowegoFörsvarsmakten, założone cele nie zostaną w pełni osiągnięte przed 2030 rokiem.

Plany na lata 2021–2025 zakładają, że szwedzkie siły zbrojne będą dysponować dwiema brygadami zmechanizowanymi, równocześnie jednak rozpocznie się formowanie trzeciej brygady zmechanizowanej oraz „zredukowanej” brygady zmotoryzowanej (na bazie Pułku „Livgardet”). Kontynuowany będzie proces wzmacniania batalionu zmechanizowanego stacjonującego na Gotlandii. Siły na tej wyspie zostaną wzmocnione również przez jednostki terytorialne. Wspomniane wcześniej brygady mają zostać utworzone na bazie pułków „Norrbottens” (I 19), „Skaraborgs” (P 4) oraz „Södra skånska” (P 7). Same brygady uznawane są obecnie za „serce armii” w obszarze przeciwdziałania ewentualnym atakom przeciwnika. Między 2021 i 2025 rokiem ma rozpocząć się formowanie batalionu dowodzenia oraz sztabu na potrzeby odtwarzanego dowództwa szczebla dywizyjnego. Założenia mówią również, że wszystkie bataliony zmechanizowane będą miały zapewnione wsparcie artyleryjskie.

Proponowana „wojenna” organizacja wojsk lądowych obejmuje wedle obecnych założeń trzy brygady zmechanizowane, brygadę zmotoryzowaną, wzmocniony batalion zmechanizowany, stacjonujący na Gotlandii, batalion jegrów, dwa bataliony jegrów arktycznych, dwa bataliony artylerii, pięć batalionów obrony lokalnej, batalion wywiadu, batalion żandarmerii, batalion bezpieczeństwa oraz dwa bataliony obrony przeciwlotniczej. Wśród innych jednostek znaleźć ma się m.in. batalion walki elektronicznej, dwa bataliony łączności, trzy bataliony logistyczne, czy jednostka obrony przeciwchemicznej.

Podobnie jak w przypadku Finlandii, istotne zadania o charakterze obronnym postawione zostały jednostkom terytorialnym, co wiąże się m.in z planami utworzenia pięciu dodatkowych batalionów obrony lokalnej (określanych również mianem terytorialnych). Jednostki te odpowiadają za obronę, ochronę i ochronę ważnych obszarów i obiektów (np. połączenia drogowego do Oslo), a także wspieranie i ochronę mobilizacji i koncentracji innych jednostek. Przy czym należy zaznaczyć, że mowa tu o jednostkach wchodzących w skład wojsk lądowych, nie zaś Gwardii Krajowej (choć część zadań się pokrywa).

Siły Powietrzne

Plany dotyczące rozwoju Szwedzkich Sił Powietrznych (Svenska flygvapnet) akcentują konieczność współdziałania lotnictwa oraz systemów obrony przeciwlotniczej w ramach zintegrowanego systemu oraz wspólnej kontroli przestrzeni powietrznej, ochrony własnych sił i terytorium. Równocześnie jednak zwraca się uwagę na konieczność posiadania zdolności (uderzeniowych) „dalekiego zasięgu”. W latach 2021–2025 utrzymana ma być struktura z sześcioma dywizjonami myśliwskimi, z których cztery zostaną przezbrojone w samoloty Saab JAS 39E. Pozostałe jednostki eksploatować będą starsze warianty Gripenów, które pozostaną w służbie przynajmniej do końca lat 30.

Decyzja o zakupie samolotów JAS 39E została zatwierdzona przez Riksdag, tj. parlament Królestwa Szwecji, jeszcze 12 grudnia 2012 roku (kilka miesięcy wcześniej takie plany ogłosił szwedzki rząd). Zgodnie z poczynionymi ustaleniami założono zakup od 40 do 60 maszyn. Przy czym jednocześnie zastrzeżono, że umowa może zostać anulowana w przypadku braku zamówień eksportowych na kolejnych przynajmniej 20 maszyn tego samego typu. Taki krok nie był konieczny ze względu na zamówienie Sił Powietrznych Brazylii. Umowa na zakup 60 egzemplarzy JAS 39E została ostatecznie zatwierdzona przez szwedzki rząd 17 lutego 2013 roku. Zgodnie z ustaleniami założono, że dostawy będą realizowane w latach 2018–2027. Nieco ponad rok później ogłoszona została możliwość zwiększenia zamówienia o dodatkowe 10 maszyn tego samego typu.

Na początku października bieżącego roku potwierdzono szereg informacji związanych z wdrożeniem do służby najnowszego wariantu Gripenów. O ile obecnie Szwedzkie Siły Powietrzne wraz z firmą Saab oraz FMV wciąż realizują program testów w powietrzu, to już w 2022 roku rozpocznie się szkolenie personelu technicznego. W latach 2023–2024 kontynuowane będą próby w powietrzu mające na celu wypracowanie dokumentacji szkoleniowej i zasad użycia nowych maszyn. Począwszy od 2026 roku użytkowane obecnie samoloty JAS 39C/D mają zostać przesunięte do zadań z zakresu szkolenia zaawansowanego (stąd niekiedy stosowane jest oznaczenie ATA 39C/D). Wraz z kolejnymi modernizacjami planuje się ich wykorzystanie w tej roli w kolejnej dekadzie. Pierwszą jednostką wykorzystującą nowe samoloty Saab JAS 39E Gripen będzie skrzydło F7. Szkolenie w ramach nowego systemu powinno rozpocząć się jesienią 2022 roku. W chwili powstawania artykułu nie zostały wciąż podjęte decyzje dotyczące kolejnych jednostek wytypowanych do przezbrojenia. Ostateczne rozstrzygnięcia w tym zakresie będą wynikać m.in. z oceny stanu infrastruktury oraz dostępności personelu.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 12/2021