Tupolew Tu-22M na kolejne dziesięciolecia

Piotr Butowski

Tupolew Tu-22M

na kolejne dziesięciolecia

Rosjanie przygotowują swoje samoloty bombowe dalekiego zasięgu (ciężkie bombowce) Tu-22M3 do służby przez jeszcze kilka dziesięcioleci. Po kolei przeprowadzają ich remonty kapitalne i przygotowują do modernizacji. Przez długi czas program modernizacji Tu-22M dreptał w miejscu, aż w lutym 2013 r. w czasie wizyty w Kazaniu nowy minister obrony Siergiej Szojgu urządził awanturę i zażądał przyspieszenia tego programu. Piotr Butowski opisuje perypetie modernizacji bombowca, a także kilka kart z jego historii.

Z całej dawnej potęgi, rosyjskie lotnictwo dalekiego zasięgu ma obecnie siedem eskadr Tu-22M3 w trzech bazach (łącznie w latach 1969-1993 zbudowano ponad 500 samolotów tego typu wszystkich wersji): po trzy eskadry w bazach Biełaja i Szajkowka oraz jedną eskadrę w ośrodku szkolenia w Riazaniu. Do bazy Biełaja, około 150 km od jeziora Bajkał, pierwsze bombowce jeszcze w wersji Tu-22M2 przybyły w 1982 r.; weszły one do służby w dwóch stacjonujących tam pułkach, 1225. i 1229. pułku lotniczym bombowców ciężkich (rozwiązanych w 1998 r.). Samoloty w wersji Tu-22M3 przybyły do bazy Biełaja w listopadzie-grudniu 1994 r., gdy po rozpadzie ZSRR przeniósł się tam 200. plbc z Bobrujska na Białorusi, (który, z kolei, latał na Tu-22M3 od 1986 r.). W wyniku zmian organizacyjnych w rosyjskich siłach powietrznych w 2009 r. pułk przekształcono w grupę lotniczą 6952. Bazy Lotniczej (dowództwo bazy znajduje się w Ukraince). Od jesieni 2013 r. Rosjanie wracają do organizacji pułkowej i można się spodziewać powrotu do nazwy 200. plbc. W połowie 2011 r. do bazy Biełaja przeniosła się też eskadra Tu-22M3 należąca przedtem do lotnictwa morskiego i stacjonująca w Mongochto na wybrzeżu Pacyfiku. Jednostka w Szajkowce, 250 km na południowy zachód od Moskwy, lata na Tu-22M3 nieprzerwanie od marca 1982 r. Wtedy był to 52. plbc; w 2009 r. pułk stał się grupą lotniczą 6950. Bazy Lotniczej (dowództwo bazy znajduje się w Engelsie); teraz powróci poprzednia nazwa. Trzecie miejsce, gdzie stacjonują Tu-22M to Riazań, 170 km na południowy wschód od Moskwy, gdzie mieści się ośrodek szkolenia załóg i prób wojskowych lotnictwa dalekiego zasięgu.

Eskadra Tu-22M ma etatowo 10 samolotów, ale stan faktyczny może się nieznacznie różnić. Według publicznie dostępnych zdjęć satelitarnych z lat 2012- -2013, w Szajkowce jest 28 samolotów, w Biełaja – 40, w Riazaniu zaś – 10. Część samolotów w bazach wygląda na nieaktywne. Jeśli to uwzględnić, to łączną liczbę operacyjnych Tu-22M można ocenić na 65-70. Ponad 100 bombowców znajduje się w bazach przechowywania sprzętu albo stoi porzuconych na innych lotniskach i prawdopodobnie już nigdy nie wrócą one do służby. Jedyną operacyjną wersją bombowca jest obecnie Tu-22M3; są także dwa samoloty rozpoznawcze Tu-22MR stacjonujące w bazie Biełaja.

Formalnie program modernizacji Tu-22M3 (izdielije 45.03) do postaci Tu-22M3M (izdielije 54.03M), ruszył w czerwcu 1990 r., kiedy Ministerstwo Obrony ZSRR zamówiło u Tupolewa program „Adaptacja-45.03M”. Do dzisiaj program modernizacji Tu-22M3M zachowuje wciąż ten sam kryptonim. Postęp „Adaptacji” przez te 24 lata jest jednak niewielki. Ani jeden seryjny samolot nie został jeszcze zmodernizowany, a i kształt tej modernizacji do niedawna podlegał zmianom.

Komunikat rosyjskiego Ministerstwa Obrony wydany 31 stycznia 2012 r. z okazji rozpoczęcia roku szkoleniowego w ośrodku w Riazaniu mówi, że do 2020 r. jest planowane zmodernizowanie około 30 bombowców do wersji Tu-22M3M. Zauważmy, że w planach polityki sprzętowej rosyjskich sił powietrznych przedstawionych w kwietniu 2013 r. przez Aleksandra Zelina („Lotnictwo” 12/2013) modernizacja Tu-22M3M jest zaplanowana tylko do 2020 r.; po tym czasie nie będzie modernizacji kolejnych samolotów. Oznacza to, jeśli oczywiście to prawda, że Rosjanie planują zmodernizowanie tylko około połowy obecnej floty. Bombowce Tu-22M3 są remontowane przez dwa zakłady remontowe ARZ 150 pod Kaliningradem i ARZ 360 w Riazaniu, a także przez producenta, KAPO w Kazaniu. Tempo remontów jest bardzo powolne, po 1-2 samoloty rocznie w każdym zakładzie. Dopiero w tym roku zakład w Kazaniu zamierza osiągnąć tempo czterech maszyn rocznie. Modernizacja Tu-22M3 ma być prowadzona tylko w Kazaniu.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 4/2014