U źródeł Blitzkriegu – traktat wersalski, Reichswehra i idea Bewegungskrieg

Krzysztof Fudalej

Korzenie oszałamiających sukcesów niemieckiego Wehrmachtu na początku II wojny światowej sięgają lat dwudziestych XX wieku. W tym czasie Niemcy organizując Reichswehrę powołali do życia siły zbrojne charakteryzujące się wysokim stopniem profesjonalizmu, elastyczności dowodzenia, szybkości działań oraz naciskiem na zapewnienie dobrego współdziałania różnych rodzajów broni. Cechy te, których rodowód można wywieść jeszcze z tradycji XIX-wiecznej armii pruskiej, pozwoliły mimo drastycznych ograniczeń narzuconych traktatem wersalskim, w ramach armii pozbawionej czołgów i posiadającej jedynie nieliczne oddziały samochodowe, stworzyć podwaliny późniejszej doktryny użycia niemieckich wojsk szybkich. Jednym z najważniejszych elementów pruskiego dziedzictwa była, wpajana oficerom, idea Bewegungskrieg, czyliwojny manewrowej. Niemieckie sukcesy nie wynikały jednak z bezmyślnego, sztywnego trzymania się dawnych rozwiązań, a z ich twórczego rozwijania i dostosowywania do nowych środków walki.

Fundamentalna różnica między Reichswehrą a pozostałymi armiami świata w okresie międzywojennym tkwiła w tym, że w Niemczech uznano, iż przyszły konflikt będzie wojną opartą głównie na ruchu. Taki typ prowadzenia walk mimo, że był wymyślony i ćwiczony w latach dwudziestych w ramach armii pozbawionej broni pancernej, odpowiadał w naturalny sposób jej potrzebom i cechom charakterystycznym. Skłonność do przyjęcia takiej podstawy doktryny wojennej wynikała z wielu czynników. Najważniejszymi z nich były: ograniczenia narzucone przez traktat wersalski i wynikająca z nich dysproporcja sił między Niemcami a sąsiednimi państwami, tradycje pruskiego Sztabu Generalnego, doświadczenia z frontu wschodniego, sukcesy taktyki infiltracji w ostatnich latach I wojny światowej oraz działalność generała pułkownika Hansa von Seeckta, szefa Kierownictwa Wojsk Lądowych (Heeresleitung) w latach 1920–1926.

Ponieważ traktat wersalski określał bardzo szczegółowo kształt, rozmiary i wyposażenie sił zbrojnych Republiki Weimarskiej, jedynym obszarem, na którym można było legalnie podjąć działania zmierzające do zwiększenia zdolności obronnych, była sfera idei – opracowywania możliwie najlepszej doktryny wykorzystania posiadanych, ograniczonych środków, jak również tych planowanych w przyszłości, po zmianie sytuacji politycznej.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 2/2020