U-Booty typu IX

Mieczysław Jastrzębski

U-Booty typu IX

(cz. III)

Obsługa wyrzutni torpedowych

W celu przygotowania wyrzutni do strzału, na rozkaz d-cy lub I oficera wachtowego wskazane rury były zalewane wodą morską ze zbiorników kompensacyjnych, za pomocą sprężonego powietrza. W następnej kolejności otwierano pokrywy zewnętrzne. Odbywało się to ręcznie za pomocą zdejmowanej korby. Konstrukcja tego mechanizmu pozwalała na ich otwarcie tylko przy zamkniętych pokrywach wewnętrznych. Przy zanurzaniu na głębokość większą niż peryskopowa pokrywy zewnętrzne musiały być bezwzględnie ponownie zamknięte.

Torpedy wymagały częstej obsługi i konserwacji, a także zmiany ustawienia „strefowego” zapalników magnetycznych. W tym celu konieczne było częste wyjmowanie ich z wyrzutni.

Wkrótce po rozpoczęciu działań wojennych, 30 października 1939 r. ujawniła się duża zawodność torped, w związku z czym 10 listopada U 56 po powrocie do Wilhelmshaven przekazał zapasową torpedę G7a do badania. Stwierdzono niesprawność zapalnika magnetycznego oraz schodzenie poniżej nastawianej głębokości. Problem był na tyle trudny do usunięcia, że w pół roku później, podczas kampanii norweskiej wystąpił w jeszcze większej skali.

Instalacja paliwowa

Tworzyły ją:

• zbiorniki paliwa nr 1 i 2 umieszczone
• wewnątrz kadłuba sztywnego, oba
• prawo- i lewoburtowe;
• zbiornik zasilający – rozchodowy (dwukomorowy
• umieszczony nad silnikami);
• zbiornik opadowy (umieszczony pod
• silnikami);
• zbiornik „a”, na zewnątrz kadłuba sztywnego, prawo- i lewoburtowy.

Ponadto do przechowywania paliwa przystosowane były:

• zbiornik regulacyjny nr 1, prawo- i lewoburtowy;
• zbiorniki balastowe nr 2, 3, 4, 6 i 7.

Wszystkie połączone były z rurociągiem prowadzącym do zaworu rozdzielającego umieszczonego w przedziale diesli oraz pomp paliwowych: głównej – elektrycznej i pomocniczej – ręcznej, używanej w przypadku braku prądu. Rurociąg paliwowy wyposażony był w szklane wzierniki umożliwiające uchwycenie momentu całkowitego opróżnienia zbiornika z paliwa, aby zapobiec zasysaniu wody morskiej do układu paliwowego. Rurociąg do pobierania paliwa (ze zbiorników balastowych) usytuowany był w górnej części zbiorników, ponieważ pod paliwem znajdowała się woda morska mająca większy ciężar właściwy (gęstość). Inaczej było w zbiorniku regulacyjnym, gdzie przestrzeń nad paliwem wypełniało powietrze – podobnie jak w zbiorniku każdego samochodu.

Układ paliwowy wyposażony był w licznik umożliwiający pomiar ilości pobieranego paliwa w celu dokonywania rozliczeń, jednakże z chwilą rozpoczęcia działań wojennych liczniki te zostały zdemontowane z U-Bootów.

W przypadku uszkodzenia któregoś ze zbiorników istniała możliwość przemieszczenia paliwa do innego, przy pomocy zaworu rozdzielającego i pomp lub przy wykorzystaniu ciśnienia wody zaburtowej.

Woda pitna
Woda pitna przechowywana była w 4 zbiornikach: nr 1 – znajdującym się w przedziale rufowym (pojemność 875 l), nr 2 – umieszczonym pod centralą (728 l), nr 3 – umieszczonym pod kuchnią (1740 l) oraz nr 4 – znajdującym się w przedziale dziobowym (1770 l). Łącznie zapas wynosił 5113 l. Wszystkie zbiorniki wyposażone były w sondy pomiarowe, aby możliwa była codzienna kontrola zapasu wody. Ponadto w kiosku znajdował się 15-litrowy zbiornik zapasowy, przeznaczony do wykorzystania w sytuacji awaryjnej, ratunkowej. Zabronione było używanie wody pitnej do mycia i prania. W przedziale silników elektrycznych znajdowało się urządzenie do destylacji wody morskiej o niewielkiej wydajności 200 l na dobę, ale przede wszystkim zarezerwowanej dla potrzeb uzupełniania poziomu elektrolitu w bateriach akumulatorów – w przypadku wyczerpania zapasu wody destylowanej. Sprawność tego urządzenia często była niska, więc nie gwarantowało ono bezpieczeństwa uzupełniania zapasów. Brak wody pitnej oznaczałby konieczność przerwania patrolu, konieczne więc było bardzo oszczędne gospodarowanie jej zapasem.

W centrali znajdował się zawór rozdzielający rurociągu wody pitnej, ręczna pompa tłokowa, natomiast dwa punkty poboru znajdowały się w pomieszczeniu kuchennym. Pobieranie wody z zewnątrz (w bazie) odbywało się poprzez króciec umieszczony poza kadłubem sztywnym, nad kuchnią. Jednocześnie króciec ten przeznaczony był do awaryjnego podawania wody pitnej do wnętrza okrętu, w sytuacji braku możliwości wynurzenia, przy jednoczesnym prowadzenia akcji ratunkowej na U-Boocie. Zapas wody destylowanej, przeznaczonej do obsługi akumulatorów, zgromadzony był w 3 zbiornikach o łącznej pojemności 626 l.

Dbałość o higienę
Okręt wyposażony był w oddzielny rurociąg wody morskiej przeznaczony do utrzymywania higieny osobistej. Do tego celu w toalecie rufowej (nr 1) znajdowała się jedna mała umywalka, w dziobowym przedziale torpedowym – dwie, ponadto w toalecie dziobowej (nr 2) był prysznic. Istniała możliwość podłączania składanego prysznica na pokładzie zewnętrznym, przed kioskiem.

Kuchnia wyposażona była w zlewozmywak. Do wszystkich punktów poboru dostarczana była woda zimna oraz gorąca – pobierana z głównego zbiornika układu chłodzenia. Brudna woda gromadzona była w zbiorniku o pojemności 1214 l, umieszczonym pod kuchnią. Do neutralizacji zagrożenia bakteryjnego wody gromadzonej w tym zbiorniku używano mleczka wapiennego.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 11/2012