Ukraińska 114. Brygada Lotnictwa Taktycznego i ćwiczenia Safe Skies 2015
Vladimir Trendafilovski
W dniach 14–15 października na polsko-ukraińskim niebie wzdłuż granicy między obu sąsiadującymi krajami oraz w strefie międzynarodowego portu lotniczego w Iwano-Frankowsku (dawniej Stanisławów) na Ukrainie odbyły się dwustronne polsko-ukraińskie manewry lotnicze o kryptonimie Safe Skies 2015 (ukr.: Bezpechne Nebo 2015). Lotnisko oddalone o ok. 130 kilometrów od granicy z Polską jest jednocześnie miejscem stacjonowania 114. Brygady Lotnictwa Taktycznego podległej Siłom Powietrznym Ukraińskich Sił Zbrojnych wyposażonej w myśliwce MiG-29. Do podstawowych zadań spoczywających na jednostce należy obrona przestrzeni powietrznej zachodniej części Ukrainy, utrzymywanie pary dyżurnej w ramach QRA (Quick Reaction Alert). Od samego początku była również aktywnym uczestnikiem działań wojennych w Donbasie w ramach prowadzonej przez ukraińskie siły zbrojne ”operacji antyterrorystycznej” (ATO).
Krótka historia 114. brTA
Jednostka została sformowana 24 września 1940 roku jako 159. iap – istriebitielnyj awiacjonnyj połk (pol.: pułk lotnictwa myśliwskiego) w bazie lotniczej Griwoczki nieopodal Dno (obwód pskowski, Rosja). W uznaniu wyjątkowych zasług podczas walk na terytorium Estonii pod koniec 1944 roku pułkowi przyznano honorowy tytuł „Talliński” oraz Order Czerwonego Sztandaru. Podczas II wojny światowej jednostka przeprowadziła łącznie 8682 bojowych lotów bojowych, niszcząc 387 samolotów i 719 innych rodzajów broni należących do nieprzyjaciela. Liczne piloci z jednostki otrzymali najwyższe możliwe wyróżnienie – tytuł Bohatera Związku Radzieckiego. Ostatni dowódca pułku z czasów wojny – urodzony na Ukrainie Petro Afanasijowicz Pokryszew – otrzymał ten zaszczytny tytuł w 1943 roku dwukrotnie.
Po II wojnie światowej 159. IAP stacjonował na wielu lotniskach wojskowych na terenie ZSRR (w Estonii i na Ukrainie) oraz na Węgrzech. Stanowił część inwazji wojsk radzieckich zajmujących Czechosłowację pod koniec sierpnia 1968 roku i stacjonował tam aż do wycofania z tego kraju na początku 1991 roku. 25 listopada 1972 roku zmieniono numer jednostki, przekształcając ją w 114. iap. Podczas relokacji z bazy lotniczej Miłovice do Iwano-Frankowska w lutym 1991 roku jednostka była w fazie przezbrojenia z MiG-ów-23 na nowe MiG-i-29 (te ostatnie były dotąd tylko w jednej eskadrze). Aby przyspieszyć ten proces, przejęto MiG-i-29 z sąsiedniego 145. iap, który został rozwiązany w lipcu 1991 roku. Jako że 145 iap był jedną z pierwszych jednostek wyposażonych w MiG-i-29, w większości były to maszyny w wersji izd. 9-12 wczesnych serii produkcyjnych charakteryzujących się dolnymi statecznikami pionowymi.
W styczniu 1992 roku personel jednostki złożył przysięgę wojskową wierności Ukrainie. Podobnie jak w wielu innych ukraińskich jednostkach lotniczych pułk przeszedł wiele reform i zmian organizacyjnych aż do momentu, w którym bazując na jego strukturach, sformowano 25 lutego 2008 roku 114. brTA. Ostateczne zmiany wprowadzono 5 czerwca 2009 roku – jednostka otrzymała honorowy tytuł „[z] Iwano-Frankowska” celem podkreślenia związku z lokalizacją jednostki i obecnie jej pełna nazwa brzmi 114. Iwano-Frankowska Tallińska Brygada Lotnictwa Taktycznego orderu Czerwonego Sztandaru – często określana również jako jw. nr A1349. Obecnie w jej strukturach znajdują się dwie eskadry lotnicze, wykorzystujące łącznie 42 myśliwce MiG-29 oraz dwa samoloty szkolno-treningowe L-39C. Jednostka jest podporządkowana operacyjnie Dowództwu Powietrznemu Zachód (Powitrjane Komanduwannja), z siedzibą we Lwowie.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 1/2016