Ukraińskie śmigłowce armijne

Sebastian Zagdański

Ukraińskie lotnictwo wojsk lądowych, które odziedziczyło po rozlokowanych na terytorium kijowskiego, karpackiego i odeskiego okręgów wojskowych jednostkach Armii Radzieckiej przeszło 700 śmigłowców, w chwili swojego powstania było jedną z największych i najnowocześniejszych formacji tego typu na świecie. Po przeszło 20 latach ciągłych redukcji i niedostatecznego finansowania w jego wyposażeniu pozostały już tylko 72, coraz bardziej starzejące się, wiropłaty, remonty których tak jak i funkcjonowanie całej struktury zależą w znacznej mierze od pieniężnego wsparcia ONZ. Dla lotnictwa wojsk lądowych, od wielu lat żyjącego w swoistej symbiozie z tą organizacją, obsługa jej afrykańskich misji stała się przez to de facto głównym zadaniem angażującym większość sił i środków podległych mu pododdziałów.

Ukraińskie lotnictwo wojsk lądowych narodziło się z chaosu, jaki powstał po rozpadzie ZSRR i jego sił zbrojnych – Armii Radzieckiej. Z tego powodu do dziś nie ma wśród dostępnych źródeł zgody co do dokładnej liczby wiropłatów odziedziczonych przez nowo powstałą republikę. Co więcej, problem stanowi nawet precyzyjne wyliczenie jednostek, które stacjonowały w grudniu 1991 r. na terytorium Ukrainy. Nie ulega wątpliwości, że nawet cieszące się dużym autorytetem opracowania jak np. artykuły czasopisma „Awiacja i wriemia” w części dotyczącej tej kwestii są w najlepszym przypadku niepełne, a w najgorszym wręcz błędne.

I tak np. różne źródła określają liczbę pułków śmigłowców stacjonujących na terytorium Ukraińskiej SRR u schyłku jej istnienia na 7, 8 lub 9. W rzeczywistości jednak jednostek tego typu było aż 10 (a podane wyżej szacunki są błędne, gdyż odpowiednio: podają liczbę dotyczącą późniejszego okresu, ignorują istnienie pułku z Aleksandrii i faktu, że w Kalinowie były 2 pułki, a nie 1, nie uwzględniają istnienia jednostki z Odessy). Z owych 10 pułków 7 było klasyfikowanych jako samodzielne pułki śmigłowców: 51. (Aleksandria), 119. (Brody), 320. (Czornobajiwka), 335. (Kalinów), 441. (Korosteń), 442. (Żowtnewe), 513. (Berdyczów), 1 jako samodzielny pułk śmigłowców bojowych: 287. (Rauchowka), 1 jako samodzielny pułk śmigłowcowców bojowych i dowodzenia: 488. (Wapniarka) i wreszcie 1 jako samodzielny pułk śmigłowców bojowych i transportowych: 340. (Kalinów).

Oprócz pułków śmigłowców na Ukrainie był dyslokowany także szereg eskadr śmigłowców. Co się tyczy ich ilości – 8 jednostek, źródła są w większości zgodne (choć i tak jeden z artykułów w czasopiśmie „Awiacja i wriemia” podał, że było ich tylko 7). Klasyfikacja tych formacji przedstawiała się następująco: 2 samodzielne eskadry śmigłowców: 18. (Żytomierz), 119. (Dubno), 2 samodzielne mieszane eskadry śmigłowców: 16. (Pidhorodne), 30. (Honczarowsk), 2 mieszane eskadry śmigłowców: 96. (Szypynci), 217. (Odessa), 1 samodzielna mieszana eskadra lotnicza: 111. (Brody) i 1 samodzielna eskadra śmigłowców wsparcia ogniowego: 318. (Biała Cerkiew).

Powyższe formacje grupowały większość śmigłowców stacjonujących na terytorium Ukraińskiej SRR, gdyż w momencie rozpadu ZSRR to właśnie wojska lądowe były głównym użytkownikiem wiropłatów w Armii Radzieckiej. Tendencja ta została utrzymana w ukraińskiej armii do dzisiaj (w przeciwieństwie do Federacji Rosyjskiej, gdzie w grudniu 2003 r. lotnictwo wojsk lądowych zostało wchłonięte przez siły powietrzne), choć oczywiście pewna liczba, głównie wyspecjalizowanych wiropłatów, pełniła i nadal pełni służbę także w innych rodzajach sił zbrojnych.

Jak już było wspomniane, precyzyjne określenie liczby wiropłatów odziedziczonych przez lotnictwo wojsk lądowych nowo powstałego państwa, ze względu na różnice w źródłach, nie jest możliwe. Dostępne dane pozwalają jednak na mimo wszystko w miarę dokładne podanie liczby większości ich typów (poza Mi-2) i przy okazji przynajmniej częściowe sprostowanie powielanych w wielu miejscach (biorących swój początek z prestiżowego portalu globalsecurity.org, który posłużył za punkt wyjścia do dalszych rozważań) danych, pokrywających się z rzeczywistością w stopniu dalece niewystarczającym.

Najważniejszą przyczyną takiego stanu rzeczy wydaje się być wyraźne oparcie się omawianego opracowania na specyficznej redakcji danych z książki „Sowieckie wojska lądowe w ostatnim roku istnienia ZSRR” autorstwa A. G. Leńskiego i M. M. Cybina (która sama w sobie jest bezsprzecznie jednym z najlepszych źródeł informacji na temat tego okresu i została także wykorzystana w niniejszym artykule). Problem polega jednak na tym, że omawiana, odpowiednio zredagowana zredagowana, wersja dotycząca wyłącznie Ukrainy znajdująca się chociażby na portalu poświęconym ukraińskiej armii XX i XXI wieku jest niekompletna i brak w niej dokładnego rozpisania części składowych 14. Armii (zapewne dlatego, że jej sztab znajdował się w Tyraspolu w Mołdawskiej SRR) w tym 287. pułku z Rauchowki, który stacjonował na Ukrainie i tym brakiem łatwo można wytłumaczyć rozbieżności w liczbie Mi-8 i częściowo Mi-24. Ponadto dane Leńskiego i Cybina są mimo wszystko niepełne (brak np. informacji o Mi-26 i Mi-2) i autor opracowania na portalu globalsecurity.org uzupełnił je liczbami niewiadomego pochodzenia, które jednak nie pokrywają się z innymi, bardziej wiarygodnymi, źródłami.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 1/2014

Wróć