Ukraińskie siły powietrzne

Sebastian Zagdański

Ukraińskie siły powietrzne w momencie powstania dysponowały potencjałem równoważnym lotnictwu wszystkich europejskich członków Sojuszu Północnoatlantyckiego razem wziętych. Co więcej w niektórych dziedzinach znacząco go przewyższając – nad Dnieprem stacjonowała bowiem prawie połowa floty radzieckich bombowców strategicznych. Przeszło 20 lat po rezygnacji z broni jądrowej i lotnictwa dalekiego zasięgu oraz praktycznie dziesięciokrotnej redukcji liczby używanych statków powietrznych ich potencjał pozwala już tylko na obronę własnego terytorium.

Współczesne ukraińskie siły powietrzne powstały na bazie stacjonujących na terytorium republiki jednostek radzieckich Sił Powietrznych (WWS) i Wojsk Obrony Powietrznej (PWO). Pierwotne plany, których wyrazem była ustawa „O siłach zbrojnych” mówiły o jak najszybszym utworzeniu na ich bazie jednolitej formacji. Jednakże silne lobby tworzone przez oficerów Wojsk Obrony Powietrznej przez prawie 15 lat skutecznie blokowało te działania i dopiero w grudniu 2004 r. ich zjednoczenie zakończyło się sukcesem. Trzecia potęga świata W połowie 1990 r. na terytorium Ukraińskiej SRR stacjonowało 42% radzieckiego lotnictwa dalekiego zasięgu, 25% lotnictwa frontowego, 23% lotnictwa transportowego i 17% lotnictwa myśliwskiego obrony powietrznej. Ze względu na swoje strategiczne położenie jednostki te otrzymywały najnowocześniejszy sprzęt i były obsługiwane przez najbardziej elitarną kadrę. Ta licząca 122 000 żołnierzy formacja była w tym czasie 3 najsilniejszym związkiem lotniczym na świecie zaraz po swoich odpowiednikach ze Stanów Zjednoczonych i RFSRR (liczebnie ustępowała co prawda lotnictwu ChRL ale to nie mogło dorównać jej pod względem możliwości bojowych).

Trzon utworzonych 17 marca 1992 r. WPS (ukraiński odpowiednik rosyjskich WWS) stanowiły części 3 armii lotniczych lotnictwa frontowego (5. ze sztabem w Odessie, 14. we Lwowie i 24. w Winnicy), 1 armia szkolna (17. ze sztabem w Kijowie), elementy lotnictwa dalekiego zasięgu w postaci jednostek 37. i 46. armii lotniczych oraz lotnictwa transportowego (2 dywizje).

Ukraińska część 5. armii składała się ze: 112. samodzielnej mieszanej eskadry lotniczej (Odessa), 642. gwardyjskiego pułku lotnictwa myśliwskiego (Woznesenśk), 827. samodzielnego pułku lotnictwa rozpoznawczego (Łymanśke) oraz 208. i 294. (ta przybyła z Węgier) samodzielnych eskadr śmigłowców walki radioelektronicznej (Bujałyk i Rauchowka).

W skład 14. armii wchodziły: 4. dywizja lotnictwa myśliwskiego w składzie 92. pułk lotnictwa myśliwskiego (Mukaczewo) oraz 114. pułk lotnictwa myśliwskiego (Iwano-Frankiwsk), 289. dywizja lotnictwa bombowego skupiająca 69. pułk lotnictwa bombowego (Owrucz) oraz 806. pułk lotnictwa bombowego (Łuck), 48. gwardyjski samodzielny pułk lotnictwa rozpoznawczego (Kołomyja), 452. samodzielny pułk lotnictwa szturmowego (Czortków), 243. samodzielny mieszany pułk lotniczy (Lwów) i 209. samodzielna eskadra śmigłowców walki radioelektronicznej (Łuck).

Jednostkami 24. armii były: 32. dywizja lotnictwa bombowego w składzie 7. pułk lotnictwa bombowego (Starokonstantynów) i 727. gwardyjski pułk lotnictwa bombowego (Kanatowo), 56. dywizja lotnictwa bombowego czyli 230. pułk lotnictwa bombowego (Czerlany) i 947. pułk lotnictwa bombowego (Dubno), 138. dywizja lotnictwa myśliwskiego grupująca 168. pułk lotnictwa myśliwskiego (Starokonstantynów), 831. pułk lotnictwa myśliwskiego (Myrhorod) i wycofany z NRD 85. gwardyjski pułk lotnictwa myśliwskiego (Starokonstantynów), 465. gwardyjski samodzielny mieszany pułk lotniczy (Winnica), 511. gwardyjski samodzielny pułk lotnictwa rozpoznawczego (Bujałyk) i 118. samodzielny pułk lotniczy walki radioelektronicznej (Czortków).

Wreszcie trzon 17. armii tworzyły 3 uczelnie lotnicze: Czernihowska Wyższa Szkoła Lotnicza Pilotów której były podporządkowane: 105. pułk lotnictwa szkolnego (Konotop), 701. pułk lotnictwa szkolnego (Czernihów) i 703. pułk lotnictwa szkolnego (Horodnia), Charkowska Wyższa Szkoła Lotnicza Pilotów i jej: 443. pułk lotnictwa szkolnego (Wielikaja-Krucza), 809. pułk lotnictwa szkolnego (Ochtyrka), 810. pułk lotnictwa szkolnego (Czuhujiw) oraz 812. pułk lotnictwa szkolnego (Kupiańsk), Woroszyłowska Wyższa Szkoła Lotnicza Nawigatorów w składzie: 46. pułk lotnictwa szkolnego (Ługańsk), 130. pułk lotnictwa szkolnego (Mariupol), 228. pułk lotnictwa szkolnego (Bagierowo). Oprócz tego 17. armii były podporządkowane: 255. samodzielna mieszana eskadra lotnicza (Boryspol) i 228. samodzielna eskadra śmigłowców walki radioelektronicznej (Boryspol).

Jednostkami Lotnictwa Dalekiego Zasięgu 37. armii odziedziczonymi przez Ukrainę były 184. gwardyjski pułk lotniczy bombowców ciężkich (Pryłuki) ze składu 201. dywizji lotniczej bombowców ciężkich oraz 409. pułk samolotów tankowania powietrznego (Uzyn) i 1006. pułk lotniczy bombowców ciężkich (Uzyn), będące częścią 106. dywizji lotniczej bombowców ciężkich. Z kolei po 46. armii Kijów otrzymał 185. gwardyjski pułk lotniczy bombowców ciężkich (Połtawa) – ostatnią jednostkę jaka w 1990 r. podlegała 13. dywizji lotniczej bombowców ciężkich, 260. pułk lotniczy bombowców ciężkich (Stryj) z 22. dywizji lotniczej bombowców ciężkich, 341. pułk lotniczy bombowców ciężkich (Ozierne) z 15. dywizji lotniczej bombowców ciężkich oraz 199. gwardyjski samodzielny pułk lotnictwa rozpoznawczego dalekiego zasięgu (Nieżyn).

Dwoma odziedziczonymi przez Ukrainę dywizjami Lotnictwa Transportowego były zaś: 6 gwardyjska dywizja lotnictwa transportowego i 7. dywizja lotnictwa transportowego. Pierwsza z nich w składzie 37. pułk lotnictwa transportowego (Arcyz), 338. pułk lotnictwa transportowego (Zaporoże) i 363. pułk lotnictwa transportowego (Krzywy Róg). Druga natomiast w składzie: 25. gwardyjski pułk lotnictwa transportowego (Melitopol), 175. pułk lotnictwa transportowego (Melitopol) oraz 369. pułk lotnictwa transportowego (Dżankoj).

Dla dopełnienia obrazu ukraińskich WPS tego okresu należy jeszcze dodać 168. Ośrodek Prób w Locie (Kirowskie) będący częścią radzieckiego a potem rosyjskiego 929. Państwowego Centrum Prób w Locie, 251. gwardyjski instruktorski pułk lotniczy bombowców ciężkich (Biała Cerkiew) podporządkowany 43. Centrum Zastosowania Bojowego i Przeszkalania Personelu Lotnictwa Dalekiego Zasięgu oraz powstałe tuż przed rozpadem ZSRR 1270. Centrum Szkoleniowe dla przeszkalania personelu lotnictwa frontowego, któremu podporządkowano wchodzący wcześniej w skład 5. armii 29. instruktorski pułk lotnictwa bombowego (Berdiańsk) i 702. pułk lotnictwa szkolnego (Humań), podporządkowany poprzednio Czernihowskiej Wyższej Szkole Lotniczej Pilotów.

Komponent lotniczy utworzonych 5 kwietnia 1992 r. ukraińskich wojsk PPO powstał na bazie byłej radzieckiej 8. armii PWO (49. i 60. korpusy PWO) w skład której dodatkowo został włączony 28. korpus PWO (w czasach ZSRR podporządkowany dyslokowanej na Białorusi 2. armii PWO). Tym samym skład tej formacji przedstawiał się następująco. W ramach 49. korpusu (Dniepropietrowsk) funkcjonowały: 146. gwardyjski pułk lotnictwa myśliwskiego PWO (Wasylków), 636. pułk lotnictwa myśliwskiego PWO (Kramatorsk) i 933. pułk lotnictwa myśliwskiego PWO (Dniepropietrowsk). W skład 60. korpusu (Odessa) wchodziły natomiast 62. pułk lotnictwa myśliwskiego PWO (Belbek) oraz 737. pułk lotnictwa myśliwskiego PWO (Arcyz). Wreszcie nowo przyłączony 28. korpus (Lwów) wzmacniał 8. armię dwoma kolejnymi pułkami lotnictwa myśliwskiego PWO: 179. (Stryj) i 894. (Ozierne). Dodatkowo w każdym korpusie przy dowództwach funkcjonowały samodzielne lotnicze oddziały transportowe a w Kijowie-Żulianach stacjonował 223. samodzielny mieszany pułk lotniczy (według innych źródeł eskadra).

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 5/2014

Wróć