USS Monitor
Anna Niwczyk
USS Monitor
Dzieje pierwszego pancernika Unii
Niniejszy artykuł przybliża historię pierwszego pancernika Unii, który dzięki swojej konstrukcji i walorom zrewolucjonizował strategię walki na morzu. USS Monitor był nie tylko urzeczywistnieniem pomysłu szwedzkiego inżyniera Johna Ericssona, ale również odpowiedzią na zmieniające się zapotrzebowanie na nowe, niekonwencjonalne środki i sposoby walki podczas wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych.
Początek ery pancerników
Zanim jednak zostanie opisany program budowy okrętów pancernych w Stanach Zjednoczonych należy podkreślić, że to właśnie wojna krymska, toczona w latach 1853-1856 przez Rosję i Turcję (oraz jej sprzymierzeńców – Wielką Brytanię, Francję i Królestwo Sardynii), pokazała jakie możliwości płyną z zastosowania żelaza jako głównego budulca dla nowoczesnej floty, jak również pocisków elaborowanych materiałem wybuchowym. Doświadczenia zdobyte podczas tamtej wojny potwierdziły wyższość napędu parowego nad żaglowym oraz konstrukcji opancerzonych nad drewnianymi. Wynikiem były zmiany w zakresie budownictwa okrętów. Na przełomie lat 50. i 60. XIX wieku we flotach państw Europy Zachodniej zaczęto pracować nad zastosowaniem żelaza do budowy kadłubów i napędu parowego jako głównego. Pojawiły się pierwsze żelazne okręty liniowe zwane pancernikami. We Francji Stanislas Dupuy de Lôme opracował projekty trzech okrętów, których kadłuby były jeszcze drewnianej konstrukcji, ale jednocześnie ich burty zostały osłonięte na dużej powierzchni pancerzem żelaznym o grubości 10 cm. Nadano im nazwy Gloire, Invincible i Normandie. Brytyjczycy, nie chcąc ustępować Francuzom, rozpoczęli budowę pancernika HMS Warrior, którego kadłub był całkowicie żelaznej konstrukcji. Należy również wspomnieć o procesie budowy pancerników wieżowych. Pierwszy, choć jeszcze bardzo odległy krok do powstania tych nietypowych jednostek zrobił oficer Royal Navy, kmdr Cowper Coles. Opatentował on wieżę działową, która oficjalnie nazwana została aparatem chroniącym działa i obsługę na okrętach wojennych, kanonierkach i bateriach lądowych. Patent ten, wzbudził zainteresowanie brytyjskiej Admiralicji i pomimo wielu projektów pancernika wieżowego, został ostatecznie odrzucony. Jednak prawdziwie przełomowe konstrukcje pojawiły się po drugiej stronie Atlantyku, podczas wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych, w latach 1861- 1865.
Zanim jednak zostanie opisany program budowy okrętów pancernych w Stanach Zjednoczonych należy podkreślić, że to właśnie wojna krymska, toczona w latach 1853-1856 przez Rosję i Turcję (oraz jej sprzymierzeńców – Wielką Brytanię, Francję i Królestwo Sardynii), pokazała jakie możliwości płyną z zastosowania żelaza jako głównego budulca dla nowoczesnej floty, jak również pocisków elaborowanych materiałem wybuchowym. Doświadczenia zdobyte podczas tamtej wojny potwierdziły wyższość napędu parowego nad żaglowym oraz konstrukcji opancerzonych nad drewnianymi. Wynikiem były zmiany w zakresie budownictwa okrętów. Na przełomie lat 50. i 60. XIX wieku we flotach państw Europy Zachodniej zaczęto pracować nad zastosowaniem żelaza do budowy kadłubów i napędu parowego jako głównego. Pojawiły się pierwsze żelazne okręty liniowe zwane pancernikami. We Francji Stanislas Dupuy de Lôme opracował projekty trzech okrętów, których kadłuby były jeszcze drewnianej konstrukcji, ale jednocześnie ich burty zostały osłonięte na dużej powierzchni pancerzem żelaznym o grubości 10 cm. Nadano im nazwy Gloire, Invincible i Normandie. Brytyjczycy, nie chcąc ustępować Francuzom, rozpoczęli budowę pancernika HMS Warrior, którego kadłub był całkowicie żelaznej konstrukcji. Należy również wspomnieć o procesie budowy pancerników wieżowych. Pierwszy, choć jeszcze bardzo odległy krok do powstania tych nietypowych jednostek zrobił oficer Royal Navy, kmdr Cowper Coles. Opatentował on wieżę działową, która oficjalnie nazwana została aparatem chroniącym działa i obsługę na okrętach wojennych, kanonierkach i bateriach lądowych. Patent ten, wzbudził zainteresowanie brytyjskiej Admiralicji i pomimo wielu projektów pancernika wieżowego, został ostatecznie odrzucony. Jednak prawdziwie przełomowe konstrukcje pojawiły się po drugiej stronie Atlantyku, podczas wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych, w latach 1861- 1865.
Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 6/2009