Użytkownicy BSP RQ-4 Global Hawk

Leszek A. Wieliczko

Rozpoznawcze bezzałogowe statki powietrzne (BSP) Northrop Grumman RQ-4 Global Hawk są wykorzystywane operacyjnie od 2001 roku, a patrolowe morskie MQ-4C Triton weszły do służby w 2018 roku. W tym czasie flota Global Hawków spędziła w powietrzu łącznie ponad 250 tys. godzin, wspierając operacje bojowe, stabilizacyjne i humanitarne na całym świecie. Ze względu na wysokie koszty zakupu i eksploatacji BSP rodziny RQ/MQ-4 znalazły niewielu nabywców poza Stanami Zjednoczonymi. Global Hawki zostały kupione przez Japonię, Koreę Południową, NATO i Niemcy, a Tritony tylko przez Australię.

RQ-4 to BSP klasy HALE (High Altitude, Long Endurance), przeznaczony do prowadzenia zwiadu, obserwacji i rozpoznania (Intelligence, Surveillance, and Reconnaissance, ISR) na szczeblu strategicznym w czasie niemal rzeczywistym w każdych warunkach atmosferycznych, w dzień i w nocy. Został skonstruowany w połowie lat 90. w firmie Teledyne Ryan Aeronautical Company (TRA) z San Diego. Według ówczesnej amerykańskiej klasyfikacji wojskowych BSP RQ-4 określany był jako Tier II Plus. W ramach sponsorowanej przez Agencję Zaawansowanych Projektów Badawczych (Defense Advanced Research Projects Agency, DARPA) fazy demonstracyjnej (Advanced Concept Technology Demonstration, ACTD) zbudowano siedem egzemplarzy YRQ-4A. Pierwszy z nich (UAV-1; nr ewid. USAF 95-2001) został oblatany 28 lutego 1998 roku z Edwards AFB.

Produkcja seryjna Global Hawków rozpoczęła się w 2001 roku. Do 2015 roku na potrzeby Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych (US Air Force, USAF) zbudowano 45 egz. (AF-1–45) w czterech wersjach: siedem egz. RQ-4A Block 10, sześć egz. RQ-4B Block 20, 21 egz. RQ-4B Block 30 i 11 egz. RQ-4B Block 40. Maszyny Block 10 służyły do rozpoznania obrazowego (Imagery Intelligence, IMINT) i wyposażone były w zintegrowany zestaw czujników Raytheon ISS (Integrated Sensor Suite), składający się z radaru pracującego w trybie SAR (Synthetic Aperture Radar) z możliwością wskazywania celów ruchomych (Ground Moving Target Indicator, GMTI) oraz kamer dziennych i termowizyjnych. Block 20 dostały ulepszony system EISS (Enhanced Integrated Sensor Suite) i dodatkowo urządzenie do zwiadu elektronicznego (Electronic Intelligence, ELINT) Northrop Grumman LR-100. Block 30 oprócz EISS mają zaawansowany system zwiadu elektronicznego Northrop Grumman AN/ASQ-230 (Airborne Signals Intelligence Payload, ASIP). Block 40 zamiast w EISS wyposażono natomiast w wielofunkcyjny radar Northrop Grumman/Raytheon AN/ZPY-2 (Multi-Platform Radar Technology Insertion Program, MP-RTIP) z anteną AESA (Active Electronically Scanned Array). Do samoobrony służy zestaw Raytheon AN/ALR-89, złożony z czujników ostrzegających o oświetleniu laserem AN/AVR-3 (Laser Warning Receiver, LWR), czujników ostrzegających o wykryciu przez radar AN/ALR-90 i AN/APR-49 (Radar Warning Receiver, RWR), nadajnika zakłócającego i holowanego celu pozornego AN/ALE-50.

RQ-4 ma kadłub o duraluminiowej półskorupowej konstrukcji. Przedziały awioniki i wyposażenia zadaniowego są ciśnieniowe. Proste skrzydła o dużym wydłużeniu i usterzenie typu V (motylkowe) wykonano z materiałów kompozytowych. Od serii Block 20 powiększono płatowiec – długość wzrosła z 13,53 do 14,51 m, rozpiętość skrzydeł z 35,42 do 39,90 m, a wysokość z 4,45 do 4,69 m. Udźwig użyteczny zwiększył się z 907 do 1361 kg. Ponadto zastosowano pojedyncze koła główne zamiast podwójnych i zwiększono ich rozstaw. Do napędu każdej wersji służy jeden silnik turboodrzutowy Rolls-Royce F137-RR-100 (AE 3007H). Global Hawki mają ogromny zasięg, długotrwałość lotu i pułap. W odległości 2222 km od bazy mogą krążyć nad wyznaczonym obszarem przez 24 godziny. Maksymalna długotrwałość lotu sięga 35–36 godzin, zasięg do przebazowania ponad 22 tys. km, a pułap ponad 18 tys. metrów.

Cały system składa się z BSP, przenoszonego przez niego wyposażenia elektronicznego oraz dwóch głównych komponentów naziemnych produkcji firmy Raytheon (Common Ground Segment, CGS) – sterowania lotem podczas startu i lądowania (Launch and Recovery Element, LRE) oraz planowania, dowodzenia i kontroli misji (Mission Control Element, MCE). Typowy skład załogi to trzy osoby: pilot w LRE oraz pilot i operator urządzeń elektronicznych w MCE. Kontrolę urządzeń pokładowych i ich programowanie przed startem do misji zapewnia skomputeryzowane stanowisko diagnostyczno-kontrolne (Vehicle Test Controller, VTC). BSP wyposażone są w układ nawigacji bezwładnościowej z korekcją satelitarną (GPS), dzięki czemu większą część lotu realizują automatycznie. Dane zbierane przez czujniki oraz komendy sterujące i korekty pozycji przekazywane są za pomocą łącza satelitarnego. W tym celu BSP wyposażony jest w szerokopasmowy zintegrowany system łączności (Airborne Integrated Communication Systems, AICS) firmy L-3 Communications. Jeśli RQ-4 znajduje się w bezpośrednim zasięgu MCE, może przekazywać dane także przez taktyczne łącze wymiany danych.

Na początku XXI wieku Global Hawkiem zainteresowała się również Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych (United States Navy) i w lutym 2003 roku kupiła dwa nieco zmodyfikowane RQ-4A Block 10, aby zweryfikować ich przydatność do zadań patrolowych nad oceanem (Global Hawk Maritime Demonstration, GHMD). W 2009 roku program GHMD został przemianowany na Broad Area Maritime Surveillance Demonstrator (BAMS-D). Tymczasem w maju 2007 roku Northrop Grumman zgłosił RQ-4N, czyli morską wersję RQ-4B Block 20, jako kandydata w zainicjowanym przez US Navy programie pozyskania BSP do obserwacji morza (Broad Area Maritime Surveillance, BAMS). W kwietniu 2008 roku US Navy wybrała RQ-4N i nadała mu oznaczenie MQ-4C, a we wrześniu 2010 roku nazwę Triton. Pierwszy z trzech prototypów MQ-4C (168457) zbudowanych w ramach fazy rozwojowej i demonstracyjnej (System Development and Demonstration, SDD) programu BAMS został zaprezentowany w Palmdale 14 czerwca 2012 i oblatany 22 maja 2013 roku.

W porównaniu z RQ-4 Tritony mają wzmocnioną konstrukcję skrzydeł, instalację przeciwoblodzeniową na krawędziach natarcia skrzydeł i wlotu powietrza do silnika oraz zabezpieczenie przed skutkami uderzeń piorunów. Wyposażenie zadaniowe w obecnej konfiguracji IFC3 (Integrated Functional Capability 3) obejmuje: radar Northrop Grumman AN/ZPY-3 (Multi-Function Active Sensor, MFAS) z anteną AESA, pracujący w trybach SAR (Synthetic Aperture Radar), ISAR (Inverse SAR) i MMS (Maritime Surface Surveillance), głowicę optoelektroniczną Raytheon AN/DAS-3 (Multispectral Targeting System B, MTS-B) z kamerami dziennymi i termowizyjnymi oraz dalmierzem i wskaźnikiem laserowym, interrogator systemu automatycznej identyfikacji statków (Automatic Identification System, AIS) oraz urządzenie do wykrywania, identyfikacji i lokalizacji stacji radiolokacyjnych Sierra Nevada AN/ZLQ-1, służące jako element systemu samoobrony (Electronic Support Measures, ESM). Wciąż nie zintegrowano natomiast radaru pogodowego ani systemu ostrzegania o kolizjach.

Od momentu wykupienia w lipcu 1999 roku firmy TRA głównym wykonawcą programu RQ/MQ-4 jest koncern Northrop Grumman. Wśród licznych współpracujących firm można wymienić np. ATK (od 2015 roku Orbital ATK; w 2018 roku kupiona przez Northropa Grummana), Aurora Flight Sciences, Curtiss-Wright Corporation, Excelis (od 2015 roku własność Harris Corporation), GE Aviation, Goodrich (United Technologies), Honeywell, L-3 Communications, Macrolink, Raytheon, Rolls-Royce, Sierra Nevada Corporation i Triumph Aerostructures.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 4/2021