ARA Veinticinco de Mayo

Stępkę lotniskowca Venerable położono 3 grudnia 1942 w stoczni Cammell Laird Co. w Birkenhead, zgodnie z zamówieniem Admiralicji z 7 sierpnia 1942 roku. Wodowanie odbyło się 30 grudnia 1943 roku i wówczasteż otrzymał on swoją pierwszą nazwę. Jego uzbrojenie tworzyło sześć poczwórnych 2-funtowych „pom-pomów”, 11 stanowisk Mk XIIA z podwójnymi działkami kal. 20 mm Oerlikona Mk II oraz 10 stanowisk Mk VIIS/M z pojedynczymi Oerlikonami. 27 listopada 1944 roku rozpoczęły się próby odbiorcze Venerable’a, a 17 stycznia 1945 jednostkę wcielono do służby. Ostatniego dnia stycznia zaczęły się 11-dniowe próby lotnicze, a w lutym okręt i jego załogę zaczęto przygotowywać do działań w British Pacific Fleet. 1 marca Venerable (znak taktyczny R 63), został flagowcem 11. Dywizjonu Lotniskowców, zaś 6 i 8 marca zaokrętowano na nim samoloty bombowo-torpedowe Fairey Barracuda Mk II z NAS 814 (Naval Air Squadron) oraz Chance Vought Corsair Mk IV z NAS 1851, tworzące jego grupę lotniczą. 12 marca 1945 roku lotniskowiec wyruszył na Pacyfik poprzez Gibraltar, Morze Śródziemne,  Suez, aby w czerwcu dotrzeć do Trincomalee na Cejlonie. 22 lipca wpłynął do Sydney, gdzie  NAS 814 wymienił w bazie Nowra swoje Barracudy na Faireye Firefly’e Mk I. Podczas  kilkutygodniowego pobytu w Sydney, kierując się doświadczeniami dotychczasowych walk z kamikaze, wzmocniono uzbrojenie przeciwlotnicze, wymieniając 20-milimetrowe Oerlikony na 12, znacznie skuteczniejszych, pojedynczych armat Boforsa kal. 40 mm L/56. W sierpniu okręt otrzymał przydział do Task Group 112, której zadaniem było zajęcie Hongkongu i 15 tm. wypłynął w morze. Po postojach w bazie Royal Navy na wyspie Manus na  Morzu Bismarcka (na północ od dzisiejszej Papui-Nowej Gwinei) oraz US Navy w Subic Bay na Filipinach, 27 sierpnia Venerable wyruszył do Hongkongu, aby dotrzeć tam 29 sierpnia. Następnego dnia samoloty jego grupy lotniczej wzięły udział w prewencyjnym uderzeniu na motorówki samobójcze, zgromadzone w Lammas Bay, przeprowadzonym z obawy ich wykorzystania przeciwko okrętom sojuszników. We wrześniu okręt wspierał zajmowanie niedalekiego Kowloonu1, a potem – od końca  października – służył do transportu żołnierzy alianckich oswobodzonych z japońskich obozów  jenieckich, zaś później także innych osób, pomiędzy portami Dalekiego Wschodu. Na wzmiankę zasługuje misja, w ramach której, 4 grudnia, lotniskowiec przywiózł z Bombaju do Tanjong Priok na Jawie, portu ówczesnej Batawii (Dżakarta), jednostki mające stłumić wystąpienia powstańców, którzy chcieli wykorzystać chaos po zakończeniu II wojny światowej do uniezależnienia się od holenderskiej metropolii. W ostatnim dniu 1945 roku okręt wrócił do Sydney, gdzie pomiędzy styczniem a marcem 1946 przeszedł remont, aby w kwietniu wznowić  rejsy transportowe pomiędzy Trincomalee, Singapurem, Penangiem, Hongkongiem i Kolombo. Trwały one do jesieni, a okres od 24 października do 6 listopada 1946 roku Venerable spędził w Singapurze na naprawach. W grudniu 1946 i styczniu roku następnego jednostka pływała w składzie British Pacific  Fleet, ale 14 lutego opuściła Hongkong i skierowała się na wody macierzyste, dokąd dotarła  26 marca. Aktywna służba lotniskowca w Royal Navy zakończyła się 1 kwietnia 1947 roku. W  maju opuściła go załoga, odstawiony został do rezerwy i wytypowany do odsprzedania.

Pod holenderską banderą
Przyszły nabywca był już zresztą mniej więcej znany. Wyniszczona przez wojnę gospodarka  Zjednoczonego Królestwa nie była w stanie utrzymać rozbudowanych sił zbrojnych, na dodatek  rozrzuconych po różnych częściach świata, w tym także potężnej Royal Navy. Strategią  Brytyjczyków jeśli chodzi o siły morskie było szybkie przeniesienie jak największego  zakresu ich dotychczasowych zadań na odbudowujące się po wojennych stratach marynarki  wojenne sojuszników – głównie Francji i Holandii. Miało to być wsparte przekazaniem im  okrętów, których po wojnie i tak Royal Navy miała nadmiar. Holandia była o tyle ważna, że  powinna przejąć kontrolę nad swą kolonią zwaną Holenderskimi Indiami Wschodnimi, gdzie  indonezyjscy powstańcy rozpoczęli walkę o niepodległość, a idee przez nich głoszone  znajdowały podatny grunt także w pobliskich koloniach brytyjskich. A trzeba tu wspomnieć, że Holenderskie Indie Wschodnie miały sporą wartość, jako że na Borneo i Sumatrze były duże złoża ropy naftowej, wydobywanej już od kilkudziesięciu lat. W 1946 roku Holandia wypożyczyła od Wielkiej Brytanii lotniskowiec eskortowy HMS Nairana  (pływał jako Karel Doorman „pierwszy”) z założeniem, że w 1948 zostanie w jego miejsce  przekazany, znacznie nowocześniejszy lekki lotniskowiec typu Colossus. Pomiędzy styczniem  a marcem 1948 roku trwały brytyjsko-holenderskie negocjacje dotyczące warunków sprzedaży  Venerable’a. Ostatecznie umowę podpisano 1 kwietnia 1948 roku. Dzień ten stał się datą  wykreślenia okrętu z listy Royal Navy. Cenę ustalono na 27 mln guldenów, zaś za  doprowadzenie jednostki do pełnej sprawności bojowej Holendrzy mieli zapłacić kolejnych 38 mln. Prace reaktywacyjne przeprowadzono w kwietniu i maju. Uzbrojenie po przekazaniu  tworzyło sześć poczwórnych „pom-pomów” i 10 pojedynczych Boforsów Mk V Boffin i Mk IX,  które uzupełniały cztery armaty salutacyjne kal. 76,2 mm. Do Koninklijke Marine okręt  wcielono 28 maja 1948 roku pod nazwą Hr.Ms. Karel Doorman, upamiętniającą – tak jak i ex  Nairana – kontradmirała, który dowodził alianckim zespołem ABDA podczas bitwy na morzu  Jawajskim i zginął na krążowniku lekkim De Ruyter 28 lutego 1942 roku. Otrzymał wówczas  oznaczenie taktyczne QH 1, w lipcu tegoż roku zmienione na QL 1. W niedługi rejs z  Devonport (wtedy już część Plymouth) do Rotterdamu nowy holenderski lotniskowiec wypłynął  29 maja, a do celu dotarł 2 czerwca. Kolejne miesiące upłynęły na szkoleniu i podnoszeniu  gotowości operacyjnej Karela Doormana „drugiego”. W tej sferze najważniejszym wydarzeniem  było przyjęcie 6 lipca na pokład grupy lotniczej – 18 samolotów  myśliwsko-bombowo-rozpoznawczych Fairey Firefly FR 4 z dywizjonu VSQ-4 (Vlieger SQuadron).  Od 1 grudnia 1948 do 12 września roku następnego okręt przeszedł remont w Rotterdamsche  Droogdok Maatschappij NV, w ramach którego otrzymał m.in. system klimatyzacji oraz  zmodernizowany system wentylacji w celu lepszego dostosowania do operowania w tropikach.  Do służby Doorman powrócił 15 września 1949 roku.

 

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 6/2011