W mroźnych fiordach Wikingów

Sławomir J. Lipiecki

Należąca do amerykańskiego typu Oliver H. Perry polska fregata rakietowa ORP Gen. T. Kościuszko (FFG-273) we wtorek 31 stycznia opuściła Port Wojenny w Gdyni Oksywiu i obrała kurs do norweskiego portu Bergen. Podczas ceremonii pożegnania okrętu, na jego pokładzie obecny był m.in. dowódca 3. Flotylli Okrętów, kontradmirał Krzysztof Jaworski.

Załoga fregaty w morzu spędziła niemal trzy tygodnie, uczestnicząc w wyjątkowo wymagających i trudnych międzynarodowych ćwiczeniach o kryptonimie TG-17 (Task Group-17) na wodach Morza Północnego i Morza Norweskiego. Polskich marynarzy czekały m.in. arktyczne warunki, walka z okrętami nawodnymi i podwodnymi oraz prowadzenie aktywnych działań przeciw zagrożeniom asymetrycznym. Na pokładzie polskiego okrętu stacjonował śmigłowiec Kaman SH-2G Super Seasprite, uzbrojony m.in. w torpedy akustyczne Eurotorp MU90 Impact kal. 324 mm.

Kurs – Norwegia!

Manewry przy kole podbiegunowym rozpoczęły się 6 lutego i trwały prawie dwa tygodnie. Oprócz fregaty rakietowej ORP Gen. T. Kościuszko, w ćwiczeniach wzięły udział okręty z sojuszniczych państw NATO, takich jak: Norwegia, Holandia, Wielka Brytania i Dania, wraz ze Stałym Zespołem Sił NATO SNMG-1 (niszczyciele i fregaty). Zadania tzw. agresora wykonywały dwa okręty podwodne – holenderski HNLMS Walrus (S802) oraz norweski HNoMS Utstein. Załoga polskiej fregaty wykonywała również zadania z zakresu zwalczania zagrożeń asymetrycznych. Przećwiczono w praktyce procedury tankowania w morzu.

W pierwszym tygodniu manewrów, załoga z powodzeniem ćwiczyła (indywidualnie lub w zespołach) tzw. „periscope trials”, czyli wykrywanie i namierzanie wrogich peryskopów w fiordach za dnia, a w nocy prowadziła typowe działania ZOP na akwenach otwartych. Drugi tydzień był nieco bardziej urozmaicony. Do zadań związanych ze zwalczaniem okrętów podwodnych doszły bowiem epizody z zakresu neutralizacji zagrożeń asymetrycznych, w tym m.in. niszczenia szybkich łodzi motorowych. Niestety, w tym czasie pogoda się znacznie pogorszyła. Z tego powodu musiano odwołać praktycznie wszystkie loty śmigłowców.

Niestety, tym razem nie mieliśmy zbyt wielu możliwości współpracy ze śmigłowcem. Z różnych względów loty były bowiem bardzo ograniczone. We fiordach było to na przykład całkowicie zabronione, a na dodatek przeszkodziła nam fatalna w owym czasie pogoda. Musieliśmy więc całkowicie polegać na naszych wyrzutniach torped Mk-32 Mod. 5. Z powodzeniem przeprowadziliśmy symulowane ataki na „wrogie” okręty podwodne, wraz z zachowaniem wszystkich procedur związanych z odpaleniem torped – mówił dowódca ORP Gen. T. Kościuszko, kmdr por. Maciej Matuszewski.

Pobyt w Norwegii miał również charakter dyplomatyczny (amer. „showing the flag”), pomimo iż tym razem była to wizyta czysto robocza. ORP Gen. T. Kościuszko wszedł do portu w Bergen 4 lutego. Wtedy też nastąpiło uroczyste powitanie całej załogi fregaty. Tam też marynarze spotkali się z przedstawicielami mniejszości polskiej. Fregatę udostępniono do zwiedzania 11 lutego. Okręt odwiedziło blisko 600 osób, a chętnych było prawie dwukrotnie więcej! Możliwość wejścia na pokład dużego, bo ponad 4000-tonowego okrętu przyciągnęła licznie nie tylko społeczność polonijną, ale i Norwegów. Bergeńczykom podobała się organizacja wydarzenia i panująca w porcie atmosfera. Sama fregata rakietowa również wzbudziła wśród nich niemałe zainteresowanie, chociaż zupełnie nie przypomina współczesnych norweskich jednostek tej klasy.

W Bergen zostaliśmy bardzo miło przyjęci przez miejscową polonię. Pomimo, iż w większości byli to przedstawiciele tzw. „nowej emigracji”, tj. tej typowo zarobkowej z początku XXI wieku, to kontakt z polskością poprzez nasz okręt wzbudził u nich duży entuzjazm. Była to więc doskonała promocja naszej bandery. Udostępniliśmy okręt do zwiedzania dla polonii, a nasi oficerowie (w tym m.in. z.d.o., kmdr ppor. Maciej Pałacha), odwiedzili polską szkołę w Bergen, w jej siedzibie na Fyllingsdalen. Ponadto rozegraliśmy towarzyski mecz w siatkówkę, w którym co prawda wygraliśmy, ale jedynie niewielką różnicą punktów (3:2, przyp. autora) – mówił dalej dowódca polskiej fregaty.

W trakcie wizyty w polskiej szkole, przedstawiciele załogi fregaty – ppor. Magdalena Marzec i ppor. Dawid Pawlik – prowadzili lekcję z uczniami. Zapoznali ich m.in. z tradycjami polskiej Marynarki Wojennej, historią okrętu, który słynie choćby ze swojej roli w filmie „Polowanie na czerwony październik”, jak również opowiedzieli o swojej służbie w Marynarce Wojennej.

Nasza specjalność – ZOP

Poszukiwanie i zwalczanie okrętów podwodnych w pobliżu norweskiego wybrzeża jest szalenie trudną sprawą. Potencjalny przeciwnik może się ukryć w zatoce czy za skalnym uskokiem. Ale to nie jedyny problem dla sił ZOP. Sytuacja jest niemal analogiczna do tej, z jaką na co dzień mierzą się polscy marynarze na Bałtyku. Co prawda morze u wybrzeży Norwegii, na pierwszy rzut oka, wydaje się przejrzyste – w praktyce jednak jest niezwykle skomplikowane pod względem hydrologicznym. Woda słona miesza się ze słodką (powstają tzw. „warstwy zmieszane”), która pochodzi z rzek i topniejących śniegów. W takich warunkach dźwięk rozchodzi się bardzo nieregularnie, a to znacząco utrudnia pracę hydroakustykom.

Polskie fregaty typu O. H. Perry dysponują niezwykle nowoczesnymi systemami ZOP, w tym dwiema zmodernizowanymi przez Politechnikę Gdańską stacjami produkcji amerykańskiej – podkilową SQS-56PG i holowaną SQR-19PG TACTAS (amer. Tactical Towed Array Sonar) z kabloliną o długości 300 m. Obie otrzymały systemy cyfrowej obróbki dźwięku wraz z nowoczesnymi konsolami zaopatrzonymi w odpowiednie wyświetlacze (cyfrowe zobrazowanie danych). Ponadto holowana stacja SQR-19PG otrzymała odbiornik GPS do celów nawigacyjnych. Wsparcie stacji holowanej zapewnia system Mk-21, czerpiący dane z boi batymograficznych jednorazowego użytku typu Sippican XBT-4, XBT-6, XBT-10 lub XCTD-1. Wszystkie dane zebrane ze stacji przetwarzane są przez system walki podwodnej AN/SQQ-89(V)2.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 3-4/2017