Webley Mk IV kontra Colt Police Positive Special - rewolwery dla policjanta ze Starego i Nowego Kontynentu
Bohaterowie tego artykułu to rewolwery Webley Mk IV w cywilno-policyjnej wersji z krótką, 4-calową lufą, w kalibrze .38, wywodzący się z Wielkiej Brytanii i Colt Police Positive Special w kal. 38 spl., oczywiście amerykański.
Oba opisywane tu rewolwery są małe, zgrabne i poręczne. Lufy mają tej samej długości, kaliber (w sensie średnicy przewodu lufy, nie naboju) prawie taki sam, masę również bardzo podobną. Wyprodukowane zostały w odstępie zaledwie dwóch lat, na przełomie lat 50. i 60. XX wieku, opracowano je w podobnym czasie. Jeden ma „police” w nazwie, drugi w policji służył, o czym świadczy wybity na lufie akronim BSAP – „P” pochodzi właśnie od „police”. Jeden pochodzi ze Nowego Świata, drugi ze Starego Kontynentu. Jeden wygląda niemal współcześnie, klasycznie, przypomina dziesiątki rewolwerów, które mogliśmy widzieć w filmach kryminalnych na małym i dużym ekranie. Drugi wydaje się anachroniczny, jeśli już z czymś się kojarzy, to z czasami brytyjskich kolonii czy walkami w okopach I wojny światowej. Pomimo tak różnego wyglądu funkcjonalnie są jednak do siebie podobne, a w ich mechanizmach można odszukać wiele wspólnych cech. To właśnie kontrastujące ze sobą podobieństwa i różnice sprawiają, że warto położyć je obok siebie, zastanowić się nad ich konstrukcją i przypomnieć ich historię.
Oba mają zasłużonych w służbie wojskowej wielkich (tak w sensie „zasług”, jak i rozmiarów) przodków, których są pomniejszonymi pochodnymi. „Mały” Webley Mk IV wywodzi się z linii imponujących brytyjskich, wojskowych rewolwerów, oznaczanych jedynie numerem wersji. W roku 1887 rewolwer służbowy Webley Mk I, będący z kolei potomkiem skonstruowanego w roku 1882 rewolweru Webley-Green, rozpoczął służbę koronie brytyjskiej, zastępując rewolwery Enfield Mk II kal. .476. Z kolei zwieńczeniem linii wojskowej był model Mk VI, wprowadzony w roku 1915 i jeszcze w czasie II Wojny Światowej wyciągnięty z magazynów i pozostający w służbie do jej końca. Kalibry wojskowych Webleyów, tak jak i wcześniejszych brytyjskich rewolwerów, były imponujące, bliskie pół cala (.442, .476 i ostatecznie .455 w przypadku Mk I, .455 dla wszystkich późniejszych modeli), a ich masa wahała się w okolicach 1,1 – 1,2 kg. Była to duża i ciężka broń, niezbyt przydatna do zastosowań cywilnych i policyjnych. Dlatego równolegle do rewolwerów wojskowych Webley&Scott produkował także mniejsze rewolwery, głównie w kalibrze .38 i w mniejszej liczbie w kal. 32. Konstrukcyjnie były one bardzo podobne do swoich większych wojskowych braci.
Webley Mk II Pocket Revolver w kalibrze .38 wprowadzono na rynek w roku 1896. Miał on chwyt w kształcie „ptasiej głowy”, charakterystyczny dla wczesnych wersji. Rok później pojawił się „mały” Mk III, już z chwytem o płaskiej podstawie. Kolejna ewolucja w linii cywilnej dokonała się dopiero na początku lat 20. XX wieku, kiedy w odpowiedzi na zapotrzebowanie armii na nowy rewolwer wojskowy w kalibrze .38 Webley&Scott zaproponował model Mk IV (linia cywilna była oznaczana analogicznie do linii wojskowej, numerami kolejnych wersji, co obecnie powoduje spore zamieszanie; trzeba pamiętać, że Webley Mk IV .38 nie ma bezpośredniego związku Webleyem Mk IV .455, będącym w służbie w latach 1899-1913). Webley&Scott nie zdobył wówczas wojskowego kontraktu na Mk IV. W czasie przeciągających się wieloletnich prób państwowa Królewska Fabryka Broni Ręcznej (Royal Small Arms Factory, RSAF) w Enfield opracowała rewolwer, który zewnętrznie był niemal kopią Webleya. Miał jednak na tyle zmieniony mechanizm spustowy i rozwiązanie blokady bębna, by – jak sądzono w RSAF – uniknąć zarzutów ze strony firmy Webley&Scott o skopiowanie konstrukcji. To właśnie ten rewolwer, Enfield No. 2 Mk I, a nie Webley Mk IV został przyjęty do uzbrojenia w roku 1932. Ta moralnie wątpliwa historia nie skończyła się jednak dla Webleya&Scotta tylko stratami. Ostatecznie firma wywalczyła pewną rekompensatę za skopiowanie wzoru, a w trakcie II wojnyj otrzymała zamówienie wojskowe na produkcję Webleya Mk IV, gdy okazało się, że RSAF nie jest w stanie wyprodukować potrzebnej liczby rewolwerów Enfield. Poza tym Webley Mk IV stał się popularną bronią policyjną, przyjętą w wielu częściach Imperium Brytyjskiego i nie tylko. Jego produkcja trwała aż do roku 1982.
Za przodka drugiego z omawianych tu rewolwerów można uznać model wprowadzony przez Colta w roku 1889 i zakupiony przez marynarkę Stanów Zjednoczonych, dzięki czemu zyskał nazwę New Navy Model 1889. W rewolwerze tym po raz pierwszy pojawiło się rozwiązanie, które później zyskało ogromną popularność i właściwie jako jedyne przetrwało próbę czasu w rewolwerze służbowym. Był to bęben wychylany całkowicie ze sztywnej ramy w taki sposób, by umożliwić jednoczesny dostęp do wszystkich komór. Został on opisany w patentach pracującego wówczas dla Colta Wiliama Masona (z lat 1865 i 1881), a w ostatecznej formie opatentowany przez Carla J. Ehbetsa w roku 1888. Rewolucyjny rewolwer Colta zyskał uznanie wojskowych i trzy lata później, po wprowadzeniu kilku ulepszeń, został zakupiony przez armię i stał się znany jako New Army Model 1892. W linii rewolwerów wojskowych jeszcze kilkukrotnie wprowadzano ulepszenia, a jej kulminacją był, opracowany w związku z włączeniem się USA w I Wojnę Światową, model 1917 strzelający pistoletową amunicją .45 ACP, przeznaczoną do regulaminowego wówczas Colta 1911. Colt 1917, podobnie jak będący niemal jego rówieśnikiem Webley Mk VI, po I wojnie światowej trafił do magazynów, z których został pospiesznie wyciągnięty po włączeniu się USA w kolejny globalny konflikt.
Pełna wersja artykułu w magazynie Strzał 5-6/2020