Węgierskie Linie lotnicze Malev

Paweł Bondaryk

Węgierskie Linie lotnicze

Malev

Znane węgierskie linie lotnicze MALÉV (Magyár Légiközlekedési Vállalat – Węgierska Firma Lotnicza) świętowały w listopadzie 2011 r. 65 rocznicę powstania. Niestety, nie było im dane dotrwać do kolejnej okrągłej rocznicy – w lutym 2012 r. przynoszący od kilkunastu lat straty narodowy przewoźnik Węgier zakończył działalność wskutek utraty płynności finansowej. Stało się tak mimo ustanowionej wcześniej przez rząd ochrony przed bankructwem.

Historia przewozów lotniczych na Węgrzech sięga 1910 r., kiedy to z inspiracji lotami Louisa Bleriot założono w tym kraju (ówcześnie – Królestwie Austrowęgierskim) pierwszą firmę lotniczą pod nazwą Aero Rt. Jej działalność polegała jednak głównie na zbieraniu doświadczeń i współpracy z francuskimi szkołami latania. Pierwsze regularne przewozy lotnicze uruchomiło wojsko austrowęgierskie wiosną 1918 r., transportując samolotami Brandenburg pocztę z Budapesztu do Wiednia, a następnie do Krakowa i Lwowa. W wyniku I wojny światowej monarchia austrowęgierska rozpadła się i ogłoszono niepodległość państwa węgierskiego. Na mocy Traktatu z Trianon zwycięzcy zmusili Królestwo Węgier do oddania krajom ościennym (w tym Polsce) znacznej części terytorium, wprowadzono też liczne restrykcje w zakresie lotów i budowy statków powietrznych na Węgrzech, w Austrii i Niemczech.

MAEFORT i Aero Express
Mimo przeciwności już w 1920 r. powstała pierwsza linia lotnicza w pełnym znaczeniu tych słów – nazwano ją MAEFORT (Magyár Aeroforgalmi R.T. –Węgierski Transport Lotniczy). Od maja 1920 r. przewoziła samolotami z austriackiego demobilu (osiem dwumiejscowych Phönix C.I) urzędową pocztę ze stolicy do Szombathely, Miszkolca i Szegedu, rok później przewiozła również pierwszych pasażerów. Oprócz lotów z pocztą na czterech głównych lotniskach kraju prowadzono szkolenie pilotów (samoloty Brandenburg). Z powodu niesprzyjającej pogody jesienią i zimą często zawieszano przewozy poczty. Co ciekawe, z uwagi na powojenne restrykcje alianckie, kadrę towarzystwa lotniczego stanowili urzędnicy zatrudnieni w różnych ministerstwach i urzędach na terenie całego kraju. W tym samym roku linię zmuszono do likwidacji: zgodnie z ustaleniami komisji wojskowej Ententy, która dopatrzyła się m.in. wspomnianych podejrzanych kwestii odnośnie personelu, Węgrom zabroniono budowy samolotów oraz posiadania własnych przewoźników lotniczych.

W ciągu krótkiego istnienia Maefort wykonał loty na dystansie 34 720 km, przewożąc 43 pasażerów oraz 2045 kg poczty i ładunków. Z polecenia komisji alianckiej podejrzewającej, że linie są przykrywką dla działalności wojskowej, samoloty zostały zniszczone. Zakazem działalności lotniczej Węgrów była zainteresowana zwłaszcza Francja: francusko-rumuńskie linie CFRNA otrzymały wyłączność na loty na trasie z Paryża, przez Pragę, Wiedeń, Budapeszt i Belgrad do Bukaresztu, po czym w kwietniu 1922 r. zaczęły ze swojego przywileju korzystać.

Stopniowe znoszenie restrykcji pozwoliło wkrótce na rozpoczęcie działalności przez nowe towarzystwa lotnicze. Samoloty Maefort zniszczono, ale pozostał wyszkolony personel i infrastruktura; 13 marca 1922 r. założono kolejną spółkę, nazwaną Aero Express Rt. Linia otrzymała od rządu infrastrukturę lotniskową oraz subwencje, pod warunkiem przewozu poczty oraz ustalenia cen biletów nie wyższych, niż ceny biletów kolejowych 1 klasy na odpowiedniej trasie. Udziałowcem Aero Express była fabryka Junkersa, która za 49 procent udziałów zapewniła przewoźnikowi samoloty. W sumie linie eksploatowały sześć nowoczesnych, pięciomiejscowych wodnosamolotów Junkers F13W, operujących z bazy na brzegu Dunaju w centrum Budapesztu, nieopodal mostu Cesarza Franciszka Józefa (obecnie Most Wolności). Ponieważ w niespokojnej sytuacji międzynarodowej uruchomienie stabilnych zagranicznych połączeń było trudne, początkowo Aero Express wykonywał loty widokowe nad miastem (bilet kosztował 5000 koron) oraz turystyczne nad jezioro Balaton (Siofok) i do Zagrzebia. Jeden z samolotów rozbił się z powodu awarii silnika, pasażerowie zginęli; był to pierwszy wypadek w węgierskim lotnictwie pasażerskim. Aero Express zakończył działalność w 1925 r., po zaangażowaniu się Junkersa w linie Deutsche Luft Hansa, z uwagi na zastrzeżenia Węgrów co do zbyt dużego wpływu Niemców na komunikację lotniczą w kraju.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 5/2013