Wielkie niszczyciele Królestwa Niderlandów

Wojciech Zawadzki

Flota Królestwa Niderlandów w kolejnych epokach zawsze miała wiele interesujących konstrukcji okrętów. W XX w. prace przy wielu z nich przerwał wybuch drugiej wojny światowej, jednak tuż po jej zakończeniu konstruktorzy i stocznie w kraju tulipanów znów przypomniały o swoim istnieniu.

Niegdysiejsze mocarstwo kolonialne po zakończeniu drugiej wojny światowej szybko przystąpiło do odbudowy potencjału swojej floty, która przed wojną była znaczącą siłą. Bazę programu odnowy stanowiły okręty i ich załogi działające w czasie wojny u boku Royal Navy. Częściowo były to ocalałe jednostki, zbudowane jeszcze przed 1940 r., sporo okrętów dzierżawiono jednak od rządu brytyjskiego. Udało się również odzyskać część jednostek przejętych przez Niemców w maju 1940 r. Po wyzwoleniu kraju okazało się także, że holenderski potencjał stoczniowy znacząco nie ucierpiał – istniały zatem solidne podstawy do szybkiej odbudowy marynarki wojennej.

Dobry punkt wyjścia

Powojenny powrót do normalności w przypadku holenderskiej floty miał oznaczać realizację planu znacznej rozbudowy głównych sił okrętowych. Program rozwoju floty został opracowany przez Admiralicję w listopadzie 1945 r. i od razu przedłożony do akceptacji ministrowi marynarki wojennej. W planie zapisano konieczność posiadania przez flotę trzech okrętowych grup operacyjnych: każda miała składać się z jednego lekkiego lotniskowca, dwóch lekkich krążowników i ośmiu niszczycieli. Odbudowa kraju nie pozwalała jednak wygospodarować odpowiednich środków do realizacji tych ambitnych, ale skrojonych ponad miarę zamierzeń. Dlatego też na początku 1946 r. przygotowano kolejne analizy operacyjne. Nie było w nich już mowy o trzech grupach operacyjnych; uznano, że posiadanie jednej grupy okrętowej, sił ochrony wybrzeża i stref rybołówstwa oraz obrony wpływów w terytoriach zamorskich muszą wystarczyć – przynajmniej w pierwszym okresie po zakończeniu wojny.

W drugiej połowie 1945 r. doszło do rotacji wielu jednostek holenderskiej floty. Część okrętów dzierżawionych od Royal Navy zwrócono właścicielowi, a część – służących jeszcze przed wojną – wycofano z powodu zużycia mechanizmów. W ich miejsce sukcesywnie wcielano do służby nowe okręty zasadniczych klas, które otrzymywano ze składu Royal Navy i US Navy, udało się również dokończyć budowę lub przeprowadzić przebudowę kilkunastu jednostek pochodzących z własnych stoczni, a budowanych jeszcze przed niemiecką inwazją w maju 1940 r. Transfery i wcielanie do służby, a także opuszczania bandery trwały od jesieni 1945 r. do 1953 r. Pod koniec tego okresu wycofań było już niewiele. Lista większych okrętów nawodnych spod trójkolorowej bandery będących w służbie pomiędzy 1 stycznia 1946 r. a 1 stycznia 1954 r. przedstawia się następująco:

- lekki lotniskowiec Karel Doorman; wcześniej brytyjski HMS Venerable, należący do typu Colossus (bud. 1942-1945), przejęty 1 kwietnia 1948 r.;

- dwa lekkie krążowniki typu Tromp (bud. 1936-1941): Tromp, wycofany w 1955 r., i Jackob van Heemskerck, wycofany w 1951 r., oba przekształcone w hulki mieszkalne;

- dwa lekkie krążowniki typu De Ruyter (ich budowy rozpoczęto jeszcze w 1939 r., kadłuby przejęte przez Niemców, niedokończone, przetrwały wojnę, dokończone po jej zakończeniu): De Ruyter, wcielony 18 listopada 1953 r., i De Zeven Provinciën, w służbie od 17 grudnia 1953 r.;

- dwa niszczyciele brytyjskiego typu N (bud. 1939-1942): Van Galen w służbie od lutego 1942 r., wycofany w październiku 1956 r., Tjerk Hiddes, wcielony w maju 1945 r., w marcu 1951 r. przekazany Indonezji;

- jeden niszczyciel brytyjskiego typu Q (bud. 1941-1942): Banckert,wcielony w listopadzie 1945 r., wycofany w październiku 1956 r.;

- trzy niszczyciele brytyjskie typu S (bud. 1941-1943): Piet Hein i Kortenaer, przejęte w październiku 1945 r., oraz Evertsen, wcielony w lutym 1946 r.; pierwszy wycofany w 1961 r., dwa kolejne – rok później;

- jeden slup (bud. 1936-1939): Van Kinsbergen, w latach 1945-1951 w rezerwie, w 1951 przebudowany na fregatę, wycofany w maju 1955 r.;

- jedna fregata brytyjskiego typu River (bud. 1942-1943): Johan Maurits, w służbie od czerwca 1943 r., w 1945 r. początkowo zwrócony Royal Navy, ale znów przejęty i przekształcony w okręt ochrony strefy rybołówstwa, w latach 1951-1953 w składzie zespołu sił ONZ brał udział w działaniach zbrojnych w wojnie koreańskiej, od 1953 r. okręt szkolny, wycofany w 1959 r.;

- sześć fregat amerykańskiego typu Cannon (bud. 1943-1944): Van Amstel i De Bitter, przejęte w czerwcu 1950 r., Van Ewijck i Dubois, w służbie od października 1950 r., oraz De Zeeuw i Van Zijll, przekazane przez US Navy w marcu 1951 r., wszystkie zwrócone USA w grudniu 1967 r.;

- jeden amerykański patrolowiec (bud. 1942): Queen Wilhelmina, przekazany bezpłatnie w sierpniu 1942 r., po zakończeniu wojny wykorzystywany jako okręt ochrony strefy rybołówstwa, wycofany w lipcu 1963 r. i przekazany Nigerii.

Odradzająca się po wojnie flota miała też do dyspozycji spore siły podwodne, jeśli wziąć pod uwagę stan wyjściowy na połowę 1945 r., jednak część jednostek szybko wycofano. Tak postąpiono z trzema okrętami własnej, przedwojennej budowy – we wrześniu 1945 r. skasowano O-15 (zbudowany w latach 1930-1932), należący do typu O-12, natomiast w kwietniu 1946 r. opuszczono bandery na K-XIV i K-XV (zbudowane w latach 1930-1933), reprezentujących typ K-XIV. W grudniu 1946 r. wycofano także eksploatowany od października 1942 r. Dolfijn, należący do brytyjskiego typu U, który przemianowano na hulk szkolny.

Od Brytyjczyków otrzymano z kolei zbudowane w latach 1943-1944 cztery jednostki większego typu T. Dwie przejęto jeszcze w czasie wojny – Zwaaedvis w grudniu 1943 r. i Tijgerhaai w kwietniu 1945 r., a Zeehond i Dolfijn – w czerwcu 1948 r. Dolfijn został zwrócony już w czerwcu 1953 r., dwa – w 1963 r., a ostatni – dwa lata później. Przedwojenne, własnego projektu i budowy były ponadto cztery duże podwodniaki należące do projektu O-21. Zostały one pospiesznie przyjęte do służby w maju 1940 r. Pierwszy z tych, które przetrwały wojnę – O-23 – wycofano jeszcze w grudniu 1948 r., natomiast O-21, O-24 i O-27 zakończyły służbę kolejno w 1954, 1957 i 1959 r. Wreszcie w 1953 r. przyjęto z US Navy dwa okręty podwodne należące do wojennego typu Balao (zbudowane w latach 1943-1944). Otrzymały one nazwy Walrus i Zeeleuw.

Lista jednostek jest więc dość spora, ale flota pilnie potrzebowała nowych, jak widać bowiem z powyższego zestawienia, część posiadanych sił rychło została wycofana. Dlatego też wspomnieć trzeba, że po 1 stycznia 1954 r. siły eskortowe wzmocniło:
- 6 amerykańskich patrolowców (bud. 1952-1954): Wolf, Fret, Hernelijn, Vos, Panter, Jaguar,które weszły do służby w 1954 r.
- 5 własnej budowy korwet typu Balder (bud. 1953-1955): Balder, Bulgia, Freyr, Hadda, Hefring, które weszły do służby w latach 1954-1955;
- 1 korweta o nazwie Lynx, własnej budowy według projektu opartego na włoskim typie Albatros (bud. 1953-1956), wcielona 2 października 1956 r.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 5-6/2020