Wielozadaniowy samolot bojowy Dassault Rafale – cz. II
Jacek Gryzik
Francuski Rafale wydaje się być racjonalnym kompromisem pomiędzy wielkością płatowca – determinującą takie parametry jak udźwig czy promień działania, wystarczającym stosunkiem ciągu do masy maszyny, jej możliwościami bojowymi – a ceną wynikającą z modułowej konstrukcji i wykorzystania nowoczesnych materiałów.
Stopniowe zwiększanie możliwości
Samolot Rafale jest cały czas udoskonalany. Obecnie konfiguracja wyposażenia i uzbrojenia pozwala używać maszyny w następujących zadaniach:
• myśliwskich – uzbrojenie: działko kal. 30 mm, pociski powietrze–powietrze MICA EM i MICA ER, Meteor (od 2018 roku); zbiorniki dodatkowe;
• szturmowo-bombowych – uzbrojenie: działko kal. 30 mm, bomby kierowane rodziny Paveway II (GBU-12), Paveway III (GBU-22/24) i Enhanced Paveway (GBU-49), bomby kierowane rodziny AASM Hammer (SBU-38/54/64), zasobnik celowniczy Damoclés, zbiorniki dodatkowe;
• uderzeniowych dalekiego zasięgu – uzbrojenie: działko kal. 30 mm, pociski manewrujące SCALP EG, pociski powietrze–powietrze MICA EM i MICA ER, zbiorniki dodatkowe;
• uderzeniowych strategicznych – uzbrojenie: działko kal. 30 mm, pociski ASMP-A, pociski powietrze–powietrze MICA EM i MICA ER, zbiorniki dodatkowe;
• zwalczania okrętów nawodnych – uzbrojenie: działko kal. 30 mm, pociski przeciwokrętowe AM39 Exocet Block 2 Mod 2, pociski powietrze–powietrze MICA EM i MICA ER, zbiorniki dodatkowe;
• rozpoznawczych z przesyłaniem danych w czasie rzeczywistym – uzbrojenie: działko kal. 30 mm, pociski powietrze–powietrze MICA EM i MICA ER, zasobnik rozpoznawczy Pod Reco NG, zbiorniki dodatkowe;
• tankowania powietrznego – uzbrojenie: działko kal. 30 mm, zasobnik tankujący Douglas, zbiorniki dodatkowe.
Jeszcze w 1999 roku rozpoczęto prace nad konforemnymi zbiornikami paliwa o pojemności 2300 (2 × 1150) dm3, montowanymi na grzbietowej części kadłuba. Przetestowano je na prototypie B01, który wzbił się po raz pierwszy w powietrze w tej konfiguracji w kwietniu 2001 roku. Do tej pory jednak nie zamówiono seryjnych zbiorników. Samoloty Rafale M Marine nationale zostały wyposażone w zasobniki Intertechnique Douglas D827 typu buddy-buddy umożliwiające pełnienie rolę samolotów tankowania powietrznego dla innych Rafale. Francuska marynarka dysponuje obecnie około 20 takimi urządzeniami. W 2013 roku rozpoczęto prace nad nowym zasobnikiem NARANG (Nacelle de Revitelliment Nouvelle Génération) o większych możliwościach przepływu paliwa, które mają zakończyć się wdrożeniem nowego urządzenia w 2019 roku.
W 2000 r. rozpoczęto w firmie Thales prace nad dedykowanym dla Rafale zasobnikiem rozpoznawczym. Prototyp urządzenia o nazwie Pod Reco NG (Pod de Reconaissance Nouvelle Génération), nazywany również AREOS (Airborne REcce Observation System), testowano od 2005 roku, a dwa lata później pierwszy seryjny zasobnik przekazano odbiorcy. Dla sił powietrznych zamówiono 20 zasobników i trzy stacje odbioru danych rozpoznawczych, a dla marynarki wojennej – osiem urządzeń. Zakończenie dostaw Pod Reco NG nastąpiło w 2013 roku. Rafale używają tych urządzeń w warunkach operacyjnych od listopada 2010 roku.
W początkowej fazie rozwoju samolotu przewidywano, że Rafale będzie przenosił podwieszane zasobniki walki elektronicznej (zakłócające), pracujące w zakresie częstotliwości 0,5–18 GHz, w liczbie 3 szt., w tym jeden pod kadłubem na węźle przednim oraz po jednym na wewnętrznych zamkach podskrzydłowych. Planowano ich integrację z systemem samoobrony SPECTRA oraz systemem awionicznym samolotu, co pozwoliłoby na automatyczne sterowanie reżimami pracy przez integralny układ samoobrony myśliwca.
Od 2011 roku samoloty sił powietrznych i marynarki wojennej mogą przenosić zasobnik celowniczy Thales Damoclès umożliwiający podświetlanie celów dla środków bojowych kierowanych półaktywnie laserowo. Zastosowanie nowego urządzenia wyeliminowało konieczność współpracy Rafale ze starszymi typami maszyn, wyposażonych w zasobniki celownicze poprzedniej generacji. Nowy zasobnik został użyty w warunkach bojowych w Afganistanie, Libii i Mali do oznaczania i podświetlania celów dla bomb kierowanych serii Paveway II/III i AASM (Armement Air-Sol Modulaire). Wraz z zasobnikiem do użytkowania wszedł także system wymiany danych ROVER (Remote Operate Video Enhanced Reciever) pozwalający na przesyłanie m.in. obrazów między Damoclésem a naziemnymi kontrolerami naprowadzania. Od 2013 roku samoloty Rafale mogą używać bomb AASM z dwukierunkowym łączem danych oraz zmodyfikowaną półaktywną głowicą laserową, przystosowaną do naprowadzania na cele poruszające się – naziemne i nawodne. Ponadto w latach 2014–2015 Rafale dostosowano do przenoszenia bomb kierowanych AASM i GBU-12 z ładunkiem BLU-126/B LCDB (Low Colateral Damage Bomb) pozwalającym na precyzyjne uderzenia na obiekty punktowe ze zmniejszonym ryzykiem porażenia sił własnych lub cywilów, bądź głowicą penetrującą BLU-111.
Samoloty produkowane w standardzie F3 podzielono na dwie transze produkcyjne – przejściową F3-03T i docelową F3-04T (początkowo oznaczona F3+). Na maszynach standardu F3 planowano zamontowanie radiolokatora RBE2-AA z anteną aktywną ze skanowaniem elektronicznym AESA oraz zmodyfikowanego systemu samoobrony, jednak uzyskanie gotowości przez radar opóźniło się i samoloty z tym wyposażeniem zostały wyprodukowane w ramach serii F3-04T. RBE2-AA opracowano w ramach trwających od 2002 roku projektów DRAA/DRAAMA (Démonstrateur Radar à Antenne Active/Modes Avancés). Pierwszym samolotem z demonstratorem nowego radiolokatora była maszyna dwumiejscowa B301, oblatana w tej konfiguracji w maju 2003 roku. Radar w wersji seryjnej zamontowano na Rafale C o numerze seryjnym C137, dostarczonym do prób w CEAM w październiku 2012 roku i będący egzemplarzem wzorcowym dla wariantu F3-04T. Drugim płatowcem, na którym testowano docelowy RBE2-AA, był Rafale B o numerze seryjnym B339 przekazany we wrześniu 2013 roku do bazy BA118 Mont-de-Marsan. Nowy radiolokator był również testowany na dwóch dwumiejscowych samolotach o numerach seryjnych B304 i B305. Łącznie na 59 maszynach seryjnych w standardzie F3-03T, tj. 11 Rafale B, 36 Rafale C i 12 Rafale M, zamontowano stację radiolokacyjną RBE2. 60 kolejnych samolotów transzy F3-04T otrzymuje radiolokator RBE2-AA z anteną aktywną. Modułowa konstrukcja stacji pozwala na modyfikację radaru w bazie i nie wymusza odsyłania samolotu do producenta – zmiany obejmują demontaż starej anteny i instalację nowej na dotychczasowym łożu oraz zainstalowanie modyfikacji oprogramowania. RBE2-AA z anteną aktywną pozwala na śledzenie obiektów naziemnych i powierzchniowych w każdych warunkach atmosferycznych i wskazywanie celów dla systemów uzbrojenia, w tym bomb kierowanych laserowo oraz mapowanie terenu w wysokiej rozdzielczości; zwiększyły się także zdolności przeciwzakłóceniowe i walki elektronicznej. Przejściowo samoloty z radiolokatorem z anteną AESA mogą służyć jako maszyny dowodzenia i kierowania innymi Rafale wyposażonymi w radar z anteną pasywną, w ten sposób, że przesyłają dane o wcześniej wykrytych celach do maszyn wyekwipowanych w starszą wersję radiolokatora. W listopadzie 2013 roku radiolokator RBE2-AA z anteną aktywną osiągnął gotowość operacyjną. Maszyny w standardzie F3 mają nowe cyfrowe radiostacje pokładowe Thales 6034 NextW@ve, w miejsce starszych TRA 2032 i TRA 6032.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 10-11/2016