Wojna powietrzna nad Abisynią
Zbigniew Lalak
Wojna powietrzna nad Abisynią
W latach 20. ubiegłego wieku włoski teoretyk lotnictwa gen. Douhet opublikował książkę „Panowanie w powietrzu”, która legła u podstaw teorii nowoczesnej wojny powietrznej. W 1935 roku włoskie lotnictwo miało zweryfikować teorię w praktyce. Włosi wydzielili znaczne siły w celu prowadzenia kampanii powietrznej, która miał polegać na wspieraniu wojsk lądowych oraz prowadzeniu zaopatrzenia. Ocena operacji lotniczych była jednoznaczna: „wojska lotnicze pomimo zaangażowania znacznych sił nie były w stanie samodzielnie rozstrzygnąć losów działań wojennych i prawdopodobnie nie będą”.
Geneza konfliktu
Pod koniec XIX wieku wojska włoskie dowodzone przez gen. Oreste Baratieri w sile 18 000 żołnierzy starły się ze 120 000 armią Cesarza Menelika II pod miejscowością Adwa. W wyniku całodniowych walk korpus włoski został pokonany i zmuszony do odwrotu. Na placu boju pozostało prawie 7000 zabitych, a 2000 żołnierzy dostało się do niewoli. Przegrana pod Adwą oraz wcześniejsza utrata kilku garnizonów skłoniły Włochów do rozmów pokojowych. W 1889 roku w Ucialli podpisano traktat pokojowy, który przyznawał Włochom wąski pas wybrzeża Morza Czerwonego tzw. il Medri-a-Bahar oraz część prowincji Tigre, z ziem tych utworzono Erytreę. W latach 30. XX wieku ponownie odżyły we Włoszech tendencje do zbrojnego zajęcia Abisynii. Po nieudanej próbie zdominowania dworu cesarskiego przez zwolenników Włoch doszło do walk zbrojnych. Pierwsze poważne starcie miało miejsc pod Barre w lutym 1934 roku. Plany Włochów dotyczące zbrojnego rozstrzygnięcia sytuacji w Abisynii zaczęły się konkretyzować na początku lat 30 XX w. W listopadzie 1932 roku gen. Emilio De Bono, który był ministrem kolonii opracował plan „Memoria per un’offensiva contro l’Etiopia”. Było to całościowe polityczno-wojskowe stadium przyszłego konfliktu przygotowane dla Benito Mussoliniego. Częścią tego opracowania był rozdział przygotowany przez marsz. Italo Balbo, dotyczący działań lotnictwa: „Predisposizioni per l’invo di una brigata aera in Eritrea”. Po przeczytaniu tego memoriału Mussolini zdecydował się na podjęcie kroków w celu rozpoczęcia przygotowań do wojny. W trakcie narady miał stwierdzić, że rząd faszystowski dokona tego czego nie udało się dokonać liberałom. Początkowo Włosi zamierzali rozszerzyć swoją kolonię w Somalii oraz objąć protektoratem Abisynię, jednak już w grudniu 1932 roku zdecydowano się na zajęcie całego państwa. Balbo zakładał, iż głównym zadaniem lotnictwa będzie transport i zaopatrzenie wojsk lądowych oraz rozpoznanie. Włosi zdawali sobie sprawę, iż głównym przeciwnikiem w przyszłej wojnie będzie teren i trudności logistyczne, a nie sama armia etiopska. Według założeń do walki zamierzano skierować brygadę lotnictwa a także rozbudować sieć lotnisk i dróg zaopatrzeniowych. W raporcie pisano: Plan operacyjny dla lotnictwa musi zakładać maksymalne wykorzystanie czynnika czasu w pierwszej fazie działań. Potrzebna jest maksymalna mobilizacja sił lotniczych w Erytrei, które będą operować w Abisynii. Lotnictwo może odegrać decydującą rolę i spowodować kryzys w masowej mobilizacji sił wroga. Konieczne jest zatem aby od samego początku potężne siły lotnicze mogły uderzyć na stolicę oraz główne ośrodki mobilizacyjne, samoloty bombowe muszą operować na małej wysokości tak aby mogły bombardować zgrupowania kawalerii i piechoty siejąc panikę i chaos. Głównym zadaniem będzie także prowadzenie ostrzału z broni maszynowej maszerujących kolumn wroga. Należy nie
dopuścić aby wróg zgromadził swoje siły i był gotowy do walki. Tak sformułowane przyszłe zadania lotnicze zostały oparte w dużej mierze na koncepcji gen. Douheta. Zamierzano do walki skierować sześć eskadr bombowych, cztery eskadry rozpoznana taktycznego, jedną eskadrę rozpoznania strategicznego oraz jedną eskadrą myśliwską. Siły te jednak według gen. Balbo miały być zbyt małe aby móc sprostać założeniom jakie stawiano lotnictwu.
W kwietniu 1933 roku rozpoczęto intensywne prace nad opracowaniem koncepcji przyszłej wojny. Opracowanie dokładnego planu kampanii powierzono gen. Baistocchini, który był podsekretarzem stanu w ministerstwie wojny, gen. Valle, który był szefem Sztabu Generalnego oraz Balbo, który został mianowany głównodowodzącym w Libii na miejsce gen. Badoglio. Gen. De Bono, który był głównym zwolennikiem przyszłych działań zbrojnych, na naradzie przeprowadzonej w dniu 8 maja, wysunął plan zbombardowania Addis Abeby, w celu skłonienia Etiopczyków do poddania się. De Bono nie ukrywał, że lotnictwo powinno: "wykonać kilka zmasowanych nalotów terrorystycznych celem złamania oporu cesarza i armii."
Pod koniec XIX wieku wojska włoskie dowodzone przez gen. Oreste Baratieri w sile 18 000 żołnierzy starły się ze 120 000 armią Cesarza Menelika II pod miejscowością Adwa. W wyniku całodniowych walk korpus włoski został pokonany i zmuszony do odwrotu. Na placu boju pozostało prawie 7000 zabitych, a 2000 żołnierzy dostało się do niewoli. Przegrana pod Adwą oraz wcześniejsza utrata kilku garnizonów skłoniły Włochów do rozmów pokojowych. W 1889 roku w Ucialli podpisano traktat pokojowy, który przyznawał Włochom wąski pas wybrzeża Morza Czerwonego tzw. il Medri-a-Bahar oraz część prowincji Tigre, z ziem tych utworzono Erytreę. W latach 30. XX wieku ponownie odżyły we Włoszech tendencje do zbrojnego zajęcia Abisynii. Po nieudanej próbie zdominowania dworu cesarskiego przez zwolenników Włoch doszło do walk zbrojnych. Pierwsze poważne starcie miało miejsc pod Barre w lutym 1934 roku. Plany Włochów dotyczące zbrojnego rozstrzygnięcia sytuacji w Abisynii zaczęły się konkretyzować na początku lat 30 XX w. W listopadzie 1932 roku gen. Emilio De Bono, który był ministrem kolonii opracował plan „Memoria per un’offensiva contro l’Etiopia”. Było to całościowe polityczno-wojskowe stadium przyszłego konfliktu przygotowane dla Benito Mussoliniego. Częścią tego opracowania był rozdział przygotowany przez marsz. Italo Balbo, dotyczący działań lotnictwa: „Predisposizioni per l’invo di una brigata aera in Eritrea”. Po przeczytaniu tego memoriału Mussolini zdecydował się na podjęcie kroków w celu rozpoczęcia przygotowań do wojny. W trakcie narady miał stwierdzić, że rząd faszystowski dokona tego czego nie udało się dokonać liberałom. Początkowo Włosi zamierzali rozszerzyć swoją kolonię w Somalii oraz objąć protektoratem Abisynię, jednak już w grudniu 1932 roku zdecydowano się na zajęcie całego państwa. Balbo zakładał, iż głównym zadaniem lotnictwa będzie transport i zaopatrzenie wojsk lądowych oraz rozpoznanie. Włosi zdawali sobie sprawę, iż głównym przeciwnikiem w przyszłej wojnie będzie teren i trudności logistyczne, a nie sama armia etiopska. Według założeń do walki zamierzano skierować brygadę lotnictwa a także rozbudować sieć lotnisk i dróg zaopatrzeniowych. W raporcie pisano: Plan operacyjny dla lotnictwa musi zakładać maksymalne wykorzystanie czynnika czasu w pierwszej fazie działań. Potrzebna jest maksymalna mobilizacja sił lotniczych w Erytrei, które będą operować w Abisynii. Lotnictwo może odegrać decydującą rolę i spowodować kryzys w masowej mobilizacji sił wroga. Konieczne jest zatem aby od samego początku potężne siły lotnicze mogły uderzyć na stolicę oraz główne ośrodki mobilizacyjne, samoloty bombowe muszą operować na małej wysokości tak aby mogły bombardować zgrupowania kawalerii i piechoty siejąc panikę i chaos. Głównym zadaniem będzie także prowadzenie ostrzału z broni maszynowej maszerujących kolumn wroga. Należy nie
dopuścić aby wróg zgromadził swoje siły i był gotowy do walki. Tak sformułowane przyszłe zadania lotnicze zostały oparte w dużej mierze na koncepcji gen. Douheta. Zamierzano do walki skierować sześć eskadr bombowych, cztery eskadry rozpoznana taktycznego, jedną eskadrę rozpoznania strategicznego oraz jedną eskadrą myśliwską. Siły te jednak według gen. Balbo miały być zbyt małe aby móc sprostać założeniom jakie stawiano lotnictwu.
W kwietniu 1933 roku rozpoczęto intensywne prace nad opracowaniem koncepcji przyszłej wojny. Opracowanie dokładnego planu kampanii powierzono gen. Baistocchini, który był podsekretarzem stanu w ministerstwie wojny, gen. Valle, który był szefem Sztabu Generalnego oraz Balbo, który został mianowany głównodowodzącym w Libii na miejsce gen. Badoglio. Gen. De Bono, który był głównym zwolennikiem przyszłych działań zbrojnych, na naradzie przeprowadzonej w dniu 8 maja, wysunął plan zbombardowania Addis Abeby, w celu skłonienia Etiopczyków do poddania się. De Bono nie ukrywał, że lotnictwo powinno: "wykonać kilka zmasowanych nalotów terrorystycznych celem złamania oporu cesarza i armii."
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 1/2011