Współczesne okręty patrolowe
Grzegorz Kolański
Jak prezentują się obecnie okręty patrolowe? Jakie są trendy w ich rozwoju i jak się przedstawia na ich tle ORP Ślązak? Przedstawiony w artykule przegląd nie obejmuje oczywiście wszystkich typów jednostek patrolowych. Wybrane i opisane projekty, to przede wszystkim jednostki duże i oddane do służby w ciągu ostatnich kilku, kilkunastu lat.
Współczesne okręty patrolowe, to klasa obejmująca wiele typów jednostek znacznie zróżnicowanych wielkościowo, wyposażeniowo oraz pod względem przenoszonego uzbrojenia. Są wśród nich jednostki o wyporności od kilkuset do kilku tysięcy ton. Podstawą ich uzbrojenia są systemy artyleryjskie, ale także mogą one przenosić uzbrojenie rakietowe i torpedowe. Wyposażenie elektroniczne może obejmować proste radary wykrywania celów nawodnych, ale także bardziej zaawansowane wielofunkcyjne systemy trójwspółrzędne (3D). Nieodzownym wyposażeniem okrętów patrolowych są na pewno środki łączności. Stopień nowoczesności, zaawansowania technologicznego i „bogactwa” systemów uzbrojenia i wyposażenia zależy od zadań przypisanych jednostkom patrolowym, a także, a może przede wszystkim, od zasobności portfela ich właściciela.
Okręty patrolowe, to często ogólne określenie dla wszystkich jednostek patrolowych, choć w nomenklaturze polskiej jest miejsce na kutry patrolowe (poniżej 500 t wyporności). W literaturze angielskojęzycznej większe jednostki, o dużym zasięgu określane są jako pełnomorskie okręty patrolowe (OPV – Offshore lub Ocean Patrol Vessel), a mniejsze, przeznaczone do działań w strefie brzegowej, jako przybrzeżne okręty patrolowe (IPV – Inshore Patrol Vessel).
Rozpatrując ogólnie zadania patrolowców można stwierdzić, że mają one zabezpieczać interesy danego państwa na akwenach morskich. Może to się odbywać w strefie wód terytorialnych, w wyłącznej strefie ekonomicznej oraz, ewentualnie, na szlakach żeglugowych. Zadania szczegółowe związane są z ochroną nienaruszalności granic morskich, zabezpieczeniem eksploatacji i ochroną bogactw przyrody ożywionej i nieożywionej czy też zwalczaniem przestępczości. Są to zadania niezwiązane z prowadzeniem działań bojowych na morzu, choć zwalczanie celów nawodnych, podwodnych lub powietrznych może również znaleźć się w spisie zadań okrętów patrolowych. Trzecia grupa zadań związana jest z dążeniem do wykorzystania dostępnych jednostek jako platform, o dwojakim lub trojakim przeznaczeniu. I tak okręty patrolowe mogą być wykorzystywane jako jednostki hydrograficzne lub ratownicze. A czasem po prostu zakres wykonywanych i potencjalnych zadań sił patrolowych zależy od tego czy ich zwierzchnikiem jest marynarka wojenna, czy straż graniczna (wybrzeża).
Potencjalnie każdy okręt marynarki wojennej może wykonywać zadania patrolowe, niezależnie od klasy. Teoretycznie mógłby to być krążownik lub okręt desantowy. Na przeszkodzie stoją jednak w tym wypadku głównie względy finansowe. I nie chodzi tu tylko o koszt budowy, wyposażenia i uzbrojenia, ale także o liczebność załogi i koszty eksploatacji. Typowe zadania patrolowe nie wymagają silnie uzbrojonych jednostek z liczną obsadą. Z tego też względu okręty patrolowe powinny być stosunkowo tanie zarówno w budowie, jak i w późniejszej eksploatacji. Często przekłada się to np. na osiągi jednostek, gdzie duży zasięg i niskie zużycie paliwa są ważniejsze, niż duża prędkość maksymalna – taka maksymalizacja stosunku efektów do kosztów.
ORP Ślązak
Prawdopodobnie w roku 2018 zakończy się budowa okrętu patrolowego ORP Ślązak dla Marynarki Wojennej Rzeczypospolitej Polskiej (MW RP). Pod wieloma względami będzie to jednostka, jakiej jeszcze nigdy w naszej marynarce wojennej nie było. Ukończony ORP Ślązak ma charakteryzować się wypornością pełną 2150 ton. Jego prędkość maksymalna ma wynosić 30 węzłów, a zasięg 4500 mil morskich przy prędkości 14 węzłów. W skład systemu napędowego w układzie CODAG (ang. COmbined Diesel And Gasturbine) wchodzą dwa silniki wysokoprężne firmy MTU, zapewniające prędkość marszową oraz turbina gazowa LM-2500, pozwalająca na uzyskanie prędkości maksymalnej. Jednostka będzie uzbrojona w pojedynczą armatę kalibru 76 mm OTO Melara Super Rapid L/62 oraz dwie pojedyncze armaty kalibru 30 mm OTO Melara Marlin-WS. Do tego dochodzą cztery karabiny maszynowe WKM-B kalibru 12,7 mm oraz wyrzutnie rakiet przeciwlotniczych krótkiego zasięgu Grom. Według dostępnych informacji, w przyszłości okręt będzie można dozbroić instalując wyrzutnie z rakietami przeciwokrętowymi oraz przeciwlotniczymi. Wyposażenie elektroniczne obejmuje radar wykrywania celów powietrznych i nawodnych SMART-S Mk 2 oraz radar kierowania ogniem z głowicą optoelektroniczną STING-EO Mk 2, w której skład wchodzą także kamery telewizyjne oraz podczerwieni wraz z dalmierzem laserowym. Oba systemy to produkty firmy Thales, która dostarcza także głowicę optoelektroniczną Mirador. Firma Thales dostarcza również jeden z najważniejszych elementów współczesnych okrętów łączący systemy wykrywania i uzbrojenia – system walki, w tym wypadku TACTICOS. ORP Ślązak posiada lądowisko pozwalające na przyjęcie śmigłowca, ale nie ma hangaru umożliwiającego jego zaokrętowanie i obsługę. Grupa inspekcyjna (abordażowa) będzie posiadała do dyspozycji łódź sztywnoburtową (ang. RHIB – Rigid-Hulled Inflatable Boat) o długości 7,9 m, z miejscem na 15 osób. Druga łódź RHIB, o długości 5,3 m, z miejscem dla sześciu osób, to tzw. łódź robocza. ORP Ślązak na pewno będzie się wyróżniał na tle pozostałych jednostek MW RP. Ale czy będzie wyróżniał się wśród innych jednostek patrolowych budowanych obecnie na świecie?
Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 3-4/2017