Wykonanie budżetu MON w 2017 roku

Tomasz Dmitruk

W 2017 roku łącznie na obronność wydatkowano 37,285 mld PLN, czyli o 1,54 mld PLN (4,3%) więcej niż rok wcześniej. Resortowi obrony udało się kolejny raz wykorzystać praktycznie wszystkie środki dostępne na ten cel zapisane w ustawie budżetowej, co było niewątpliwie sukcesem. Żołnierze i pracownicy cywilni MON mogli docenić zwiększenie poziomu uposażeń i wynagrodzeń. Z drugiej strony jednak, większy budżet w niewielkim stopniu przełożył się na wzrost wydatków na zadania zapisane w Centralnym Planie Rzeczowym, w tym szczególnie w Planie Modernizacji Technicznej, a zrealizowane wydatki majątkowe oraz na prace badawczo-rozwojowe okazały się niższe niż w 2016 roku, co należy ocenić krytycznie. W artykule dokonano szczegółowej analizy wykonania ubiegłorocznych wydatków obronnych.

Informacje zawarte w analizie oparte zostały o dane dotyczące wykonania budżetu państwa w 2017 roku pochodzące z następujących dokumentów: sprawozdania Ministerstwa Finansów, raportu NIK z kontroli wykonania budżetu państwa, zapisu przebiegu 96 posiedzenia sejmowej Komisji Obrony Narodowej z dnia 13 czerwca 2018 roku oraz na podstawie odpowiedzi uzyskanych z Ministerstwa Obrony Narodowej.

Uwarunkowania

Plany wydatków MON w 2017 roku zostały zapisane w ustawie budżetowej z dnia 16 grudnia 2016 roku podpisanej przez Prezydenta RP 13 stycznia 2017 roku (nazywanej dalej Ustawą Budżetową). W listopadzie 2017 roku uchwalono jej nowelizację, ale nie miała ona wpływu na wydatki obronne.

Dla trzech zadań realizowanych w zakresie części 29 budżetu „Obrona narodowa” rząd określił plan finansowy wydatków, które w 2017 roku nie wygasają z upływem roku budżetowego, tzw. wydatków niewygasających. Został on przyjęty na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 2017 roku. Poziom wykonania wydatków przedstawiony w artykule uwzględnia sumę należności zapłaconych do 31 grudnia 2017 roku oraz tych poniesionych w ramach wydatków niewygasających do 31 marca 2018 roku.

W sprawozdaniach: MON, MF i NIK często podaje się wykonanie budżetu w odniesieniu do tzw. „planu po zmianach”, czyli planu z ustawy budżetowej, który uległ zmianom w ciągu roku na podstawie decyzji Ministra ON. W rezultacie resort obrony może zmienić plan nawet w ostatnich dniach grudnia dostosowując jego poziom, do realnego wykonania. Takie przedstawienie realizacji planu naszym zdaniem jest mało obiektywne, dlatego w niniejszym artykule wykonanie budżetu zostało podane w relacji do wartości zapisanych w Ustawie Budżetowej.

Wydatki na obronność

W 2017 roku na wydatki związane z obronnością kraju zaplanowano łącznie 37,352 mld PLN, co stanowiło 2,01% prognozowanego PKB w 2016 roku (1.857,6 mld PLN). Na powyższą kwotę składały się środki:

• w wysokości 37,152 mld PLN stanowiące 2,00% prognozowanego wykonania PKB w 2016 roku (stosownie do zapisów art. 7 ust. 1 obowiązującej wówczas wersji ustawy z dnia 25 maja 2001 roku o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych RP) obejmujące wydatki w części 29 budżetu państwa „Obrona narodowa” i w dziale 752 „obrona narodowa” w innych częściach budżetu państwa oraz
• środki w wysokości 200 mln PLN zaplanowane zgodnie z uchwałą Nr 73 Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2016 roku z przeznaczeniem na finansowanie programu wieloletniego „Zabezpieczenie transportu powietrznego najważniejszych osób w państwie (VIP)”. Środki te zabezpieczono w rezerwie celowej w pozycji 83 budżetu, w dziale 752 „obrona narodowa”.

W ciągu ubiegłego roku dokonano dwóch zasadniczych zmian planu. Po pierwsze środki na samoloty dla VIP z części 83 „Rezerwa celowa” przesunięto do części 29 budżetu „Obrona narodowa”. Z drugiej strony część 29 budżetu zmniejszono o 300 mln PLN i przesunięto do części 42 „Sprawy wewnętrzne” oraz części 85/00 „Województwa”. Dokonano tego na podstawie art. 13 ustawy z dnia 2 grudnia 2016 roku „o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2017”, z przeznaczeniem na realizację przedsięwzięć: sprzęt transportowy, uzbrojenia i techniki specjalnej, informatyki i łączności oraz wyposażenie osobiste i ochronne funkcjonariuszy, w ramach „Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Biura Ochrony Rządu w latach 2017-2020”. W rezultacie w 2017 roku po raz pierwszy z budżetu na obronność sfinansowano zakupy sprzętu dla służb Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. W latach 2018-2019 środki na ten cel zostały już zarezerwowane w pierwotnych wersjach ustaw budżetowych - w 2018 roku w wysokości 395,7 mln PLN, a w 2019 roku 453,2 mln PLN. Łącznie w latach 2017-2019 na program modernizacji MSWiA, zamiast na potrzeby Sił Zbrojnych RP, z budżetu na obronność może zostać przeznaczona kwota 1,149 mld PLN.

Przejdźmy jednak do wykonania budżetu resortu obrony w 2017 roku. Łącznie na obronność wydatkowano kwotę 37,285 mld PLN, co stanowiło 99,8% planu. Wydano więc tylko o 67,4 mln PLN mniej, niż zapisano w Ustawie Budżetowej. To niewątpliwie sukces, bowiem podobnie jak w 2016 roku udało się wykorzystać praktycznie wszystkie środki dostępne na obronność.

Spośród łącznych poniesionych nakładów, na część 29 budżetu „Obrona narodowa” wydano 36,697 mld PLN (99,6% planu), a 588 mln PLN przeznaczono na wydatki zrealizowane w dziale 752 „Obrona narodowa” poza częścią 29 budżetu (197,9% planu).

W ujęciu porównywalnym, wydatki na obronność w 2017 roku były wyższe niż rok wcześniej o 1,540 mld PLN (4,3%). Powyższy wzrost został przeznaczony:

• w 53,3% na zwiększenie wynagrodzeń i uposażeń wraz z pochodnymi w ramach wydatków bieżących,
• w 12,6% na pozostałe wydatki bieżące,
• w 13% na świadczenia na rzecz osób fizycznych,
• w 12% na dotacje i subwencje oraz
• w 9,6% na wydatki poza częścią 29 budżetu.

Natomiast nic z uzyskanego wzrostu wydatków obronnych nie przeznaczono na zwiększenie wydatków majątkowych (w części 29). Mało tego, w stosunku do 2016 roku zmalały one o kwotę 9,3 mln PLN (-0,1%).

Wydatki niewygasające

Zanim przejdziemy do szczegółów wykonania ubiegłorocznego budżetu MON, najpierw omówmy realizację planu wydatków niewygasających, określonego we wspomnianym już rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 2017 roku „w sprawie wydatków budżetu państwa, które w 2017 r. nie wygasają z upływem roku budżetowego”. Dla części 29 budżetu „Obrona narodowa” plan zakładał w terminie do 31 marca 2018 roku wykonanie 3 zadań, których łączny koszt określono na 512.529,0 tys. PLN.

Wszystkie zadania udało się zrealizować niemal w 100% przeznaczając na ich finansowanie 512.521,7 tys. PLN. Najwyższy wydatek na kwotę 372,3 mln PLN dotyczył pozyskania Zintegrowanego Systemu Szkolenia Zaawansowanego AJT (Advanced Jet Trainer). Ponadto sfinansowano zakupy Mobilnych Modułów Stanowisk Dowodzenia oddział/pododdział oraz sprzętu informatycznego i oprogramowania. Szczegóły realizacji wydatków niewygasających dla wszystkich zadań przedstawiono w tabeli.

Wydatki na obronność poza częścią 29 budżetu

Analizę szczegółów wykonania budżetu w 2017 roku rozpocznijmy od wydatków poniesionych poza częścią 29 budżetu państwa, w dziale 752 „Obrona narodowa”. Na ten cel łącznie wydano 588 mln PLN, o 33,5% więcej niż w 2016 roku, co wynikało głównie ze wspomnianego przesunięcia środków z części 29, do części 42 na program modernizacji sprzętu służb MSWiA. W części 20 „Gospodarka” wydatkowano 24,9 mln PLN na zadania związane z utrzymaniem mocy produkcyjnych w przedsiębiorstwach i spółkach w ramach Programu Mobilizacji Gospodarki. W odniesieniu do 2016 roku był to wzrost nakładów o 2,5%. W części 28 „Nauka” nakłady wyniosły 199,3 mln PLN (spadek o 31,3%). Były to środki udzielone w formie dotacji dla Narodowego Centrum Badań i Rozwoju na projekty badawcze i celowe w dziedzinie obronności. W części 39 „Transport” wydatkowano 19,5 mln PLN na dofinansowanie inwestycji dotyczących linii kolejowych o znaczeniu obronnym oraz z przeznaczeniem na utrzymanie w gotowości taboru kolejowego na potrzeby Sił Zbrojnych RP (wzrost o 1,4%). Największe zwiększenie wydatków nastąpiło w części 42 „Sprawy wewnętrzne”. Na finansowanie potrzeb MSWiA wydatkowano 291,2 mln PLN. W stosunku do 2016 roku był to wzrost o 532%. Wydatki te zdaniem autora należy ocenić krytycznie. Trudno bowiem uznać za zasadne finansowanie służb MSWiA takich jak: Policja, SG, PSP i BOR (od 2018 roku Służba Ochrony Państwa) z budżetu na obronność. Natomiast według MON potrzebę poniesienia nakładów na zadania MSWiA uzasadnia fakt, że zaplanowane środki mają zostać skierowane na sprzęt, który ma również możliwość wykorzystania militarnego. W pozostałych częściach budżetu państwa w dziale 752 wydano środki w wysokości 52,9 mln PLN.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 10/2018