Zagłada fregaty Domiat i izraelski atak na HMS Crane

Krzysztof Kubiak, Łukasz Mamert Nadolski

W roku 1922, Egipt formalnie ogłosił niepodległość od Wielkiej Brytanii (która zajęła ten obszar w 1888 roku), ale Albion nadal zachował prawo utrzymywania tam wojsk i faktycznie kontrolował egipską politykę zagraniczną oraz obronną. Stan taki utrzymał traktat dwustronny zawarty w 1936 roku.

Tak więc do czasu rewolucji Wolnych Oficerów, Egipt był postrzegany przez Londyn jako państwo sojusznicze (a nawet faktyczny pół-protektorat) i był beneficjentem brytyjskiej pomocy wojskowej. W jej ramach, jego siły morskie otrzymały, między innymi: dwa niszczyciele typu Z (El Quaher, eks Myng, zatopiony w 1970 roku przez izraelskie lotnictwo oraz El Fateh, eks Zenith), dwa niszczyciele typu Hunt (Mohammed Ali el Kebir, eks Cottesmore oraz Ibrahim El Awal, eks Mendip), dwie fregaty typu River (Domiat, eks Nith oraz Rashid, eks Spey), korwetę typu Black Swan (Tarik, eks Whimbrel), korwetę typu Flower (El Sudan, eks Mallow), trzy trałowce oceaniczne typu Bangor (Sollum, eks Wadgeport – zatonął 7 kwietnia 1953 roku w sztormie w rejonie Aleksandrii, Nasr, eks Bude, Maruth, eks Stomoway) oraz dwa ścigacze torpedowe typu D. W 1956 roku, podczas wojny sueskiej, Royal Navy stanęła więc wobec konieczności walki z okrętami, które jeszcze nie tak dawno podnosiły białą, brytyjską banderę. W wyjątkowo dramatyczny sposób dopełnił się wówczas los, wspomnianej już, fregaty Domiat, czyli okrętu, który w Marynarce Królewskiej nosił nazwę Nith.

Koniec fregaty Domiat

31 października 1956 roku, grupa okrętów brytyjskich złożona z krążownika Newfoundland (komandor John Hamilton) oraz niszczyciela Diana (komandor John Ronald Gower), manewrująca w południowej części Zatoki Sueskiej, wykryła zaciemnioną sylwetkę. Obie jednostki, wraz z fregatami brytyjskimi Crane i Modeste oraz francuską fregatą La Perouse, korwetą Gazelle i trałowcem Jasmin, a także brytyjskim zbiornikowcem Wave Sovereign tworzyły, operujący w oparciu o Aden i Dżibuti zespół, którego zadaniem była ochrona żeglugi sojuszniczej na Morzu Czerwonym (operacja Toreador), a w sprzyjających warunkach wsparcie zajęcia Suezu.

Przechwycenie miało miejsce między godz. 23.00, a godz. 0.15 (w dostępnych publikacjach występują znaczne rozbieżności). Krążownik zbliżył się do nierozpoznanej jednostki na odległość około 1500 m i oświetlił ją smugą światła z reflektora. Umożliwiło to błyskawiczne przeprowadzenie identyfikacji – obiekt okazał się egipską fregatą brytyjskiej budowy wojennej, należącą do typu River. Egipski okręt stawiał prawdopodobnie miny (opuściwszy przystań w Adabija) lub wracał z Sharm el Sheik na południowym krańcu Synaju, gdzie eskortował transportowiec z posiłkami dla tamtejszego garnizonu. W publikacjach występują obie wersje, choć hipotezę o stawianiu przez egipski okręt min potwierdza fakt poderwania się na minie, w rejonie manewrowania Domiat, neutralnego zbiornikowca. Wydarzyło się to już po zakończeniu działań. Nadmienić też trzeba, że przechwycona przez Brytyjczyków fregata była jedynym okrętem konstrukcyjnie dostosowanym do stawiania min, jakim marynarka egipska dysponowała na Morzu Czerwonym. Z kolei za wyjściem z Sharm el Sheik przemawia fakt, że bezpośrednio przed wybuchem konfliktu, właśnie tam okręt zlokalizowało izraelskie rozpoznanie, co potem zaowocować miało zaatakowaniem brytyjskiej fregaty Crane (o czym piszemy dalej).

Krążownik po identyfikacji nakazał okrętowi egipskiemu (reflektorem sygnałowym) zastopować maszyny. Polecenie zostało zignorowane, w związku z czym, po zmniejszeniu dystansu do 1000 metrów, Newfoundland otworzył ogień z dział głównego kalibru, uzyskując w trzeciej salwie bezpośrednie trafienia. Jednostka egipska odpowiedziała ogniem, brytyjski krążownik został dwukrotnie trafiony, sześciu marynarzy odniosło rany (jeden wkrótce zmarł). Dysproporcja sił była jednak zbyt wielka, by walka mogła trwać długo. Po kolejnych trafieniach, na ogień brytyjski odpowiadały już tylko 20 mm armaty przeciwlotnicze, a po dalszych kilkunastu minutach intensywnego ostrzału fregata przewróciła się stępką do góry i zatonęła. Z jej załogi ocalało 69 ludzi. Niekiedy znaleźć można informację, że w ostatniej fazie walki uczestniczył niszczyciel Diana, co jest prawdopodobne, ale informacji o tym, że Diana storpedował egipską fregatę wymaga weryfikacji. Wspomnieć jeszcze można, że za akcję tę  marynarz Thomas Dyer odznaczony został Medalem za Wybitną Służbę.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 1-2/2017