Zdobycie i upadek fortu Douaumont

Tomasz Nowakowski

Plan o kryptonimie Großes Gericht (wielki sąd) przygotowano w Oberheeresleitung w grudniu 1915 r. podwpływem jego ówczesnego szefa,gen. piech. Ericha von Falkenhayna.Radykalnie odbiegał on od dotychczasowejpraktyki prowadzeniawojny. Teraz cele strategiczne miałybyć osiągnięte przez wyniszczeniesiły żywej i wyczerpanie zasobówmateriałowych przeciwnika, a niepoprzez rozbicie sił nieprzyjaciela czyzajęcie ważnych terytoriów. Nie wynikałoto wprost z rozkazu wydanegodowódcy 5. Armii, następcy tronuks. Wilhelmowi: Die Festung Verdun im beschleunigsten Verfahren zu nehmen...,ale z głębokiego przekonaniavon Falkenhayna, że wojnę możnawygrać na Zachodzie wyłącznie przezwykrwawienie jednego z wrogów.

W ten sposób narodziła sie obłędna idea bitwy materiałowej (wyniszczającej). Faktyczny przebieg zdarzeń okazał się zupełnie inny, ale okolice Verdun juz w pierwszych tygodniach zmagań zamieniły sie w okrutna rzeźnie, a sama bitwa przybrała wymiar nieomal mityczny, zwłaszcza dla strony francuskiej. Zniszczenia terenu były tak ogromne, że są do dziś czytelne, a na samym tylko polu bitewnym spoczęło 85 030 poległych żołnierzy niemieckich i 73 300 francuskich. W szeregach m.in. 3. baonu strzelców, 6., 7., 12., 14., 19., 46., 47., 49., 50., 58., 140., 149. i 154. pułku piechoty armii cesarskiej przewinęło sie przez Hölle von Verdun wielu Wielkopolan, Ślązaków, Pomorzan i Mazurów, a cześć z nich pozostała tam na zawsze...

Miasto Verdun ze względu na położenie nad rzeka Moza od dawna stanowiło istotny punkt strategiczny. Z tego powodu w różnych okresach historii funkcjonowało jako twierdza. Do dziś można obejrzeć tam umocnienia zaprojektowane w 1664 r. przez słynnego fortyfikatora Sebastiena de Vaubana. Wzrost znaczenia Verdun nastąpił po przegranej wojnie francusko – pruskiej, kiedy Alzacja i Lotaryngia zostały włączone do Rzeszy Niemieckiej. W następnych latach gen. Séré de Rivières, szef Inżynierii w Ministerstwie Wojny, otrzymał m.in. zadanie ufortyfikowania rejonu wspomnianego miasta. Pierwotny plan przewidywał budowę 12 dzieł obronnych, w tym 6 dużych fortów artyleryjskich. Zrealizowano go dopiero w latach 1879–85. Powstały wówczas forty Douaumont i Vaux, wysunięte najbardziej na północny wschód, którym przyszło odegrać znaczącą role w 1916 r. Koszt pierwszej fazy budowy fortu Douaumont zamknął się w kwocie 1,5 mln ówczesnych franków.

Szybki postęp techniczny artylerii i amunicji artyleryjskiej wymusił podjecie prac modernizacyjnych – od 1887 r. rozpoczęto pokrywanie stropów obiektów z kamienia łamanego płaszczami zelazobetonowymi. Jako pierwszy przebudowano fort Douaumont, nazywany „Fort Gérard”, wykonując nad najważniejszymi obiektami – koszarami szyjowymi i korytarzami komunikacyjnymi – stropy betonowe wzmocnione prętami stalowymi, osiągające od 1,5 m do maksymalnie 2,5 m grubości.

Pełna wersja artykułu w magazynie Polign 3/2016