Zestawy klasy EMS w obsłudze logistyczno-transportowej sił zbrojnych
Jarosław Brach
Zestawy klasy EMS, czyli zestawione zgodnie z tzw. Europejskim Systemem Modułowym, nie są propozycją nową na zachodnioeuropejskim rynku. Koncepcja ich wdrożenia została przygotowana na początku lat 90. ubiegłego wieku i w znacznej mierze wiąże się ściśle z przystąpieniem Szwecji i Finlandii do Unii Europejskiej, co nastąpiło w 1995 roku. W obu tych krajach bowiem już wcześniej używano tzw. kombinacji skandynawskich, o długości do 24 m i dopuszczalnej masie całkowitej do 60 000 kg.
Ponieważ w kombinacjach tych używano niestandardowych, wydłużonych przyczep, niekompatybilnych z unijnym naczepami 3-osiowymi o długości 13,6 m, a sama masa zestawu była o 20 000 kg wyższa niż masa zestawu normalnie poruszającego się po zachodnioeuropejskich drogach, w drodze kompromisu ustalono, że nowy system, zgodnie z Dyrektywą EC 96/53 (Directive 96/53 EC, Article 4, § 4 (b ) będzie wykorzystywał standardowe europejskie ciągniki siodłowe, podwozia oraz naczepy i przyczepy, ale zestawione w nowy sposób. Jednocześnie można było dopuszczalną masę całkowitą zestawu podnieść do 60 000 kg. Tak oto narodziła się koncepcja EMS, w której początkowo ze standardowych modułów pojazdowych, uzupełnionych w jednym przypadku o niestandardowy 2-osiowy tzw. wózek łącznikowy dolly, zestawiano dwa rodzaje zestawów: pierwszy – 2- lub 3-osiowy ciągnik siodłowy plus 3-osiowa naczepa o długości 13,6 m plus standardowa przyczepa centralnoosiowa 2-osiowa o długości do 7,82 m; drugi – podwozie 6x2 plus jedyny element niestandardowy – dolly plus 3-osiowa naczepa o długości 13,6 m. Okazało się też, że długość obu tak zestawionych zestawów wynosi 25,25 m. Dlatego długość EMS, równa 25,25 m, była wartością wypadkową sformowania zestawów składających się z takich elementów, z kolei dopuszczalna masa całkowita, określona na 60 000 kg, wynikała z przeniesienia dotychczasowej masy całkowitej zestawów typu skandynawskiego.
Z czasem wzrosła liczba rodzajów zestawów EMS – pojawiły się m.in. zestawy złożone z 2- lub 3-osiowego podwozia oraz dwóch centralnoosiowych 2-osiowych przyczep, ciągnika siodłowego i dwóch naczep – tzw. naczepy łącznikowej z tyłu z siodłem oraz podczepionej do tego siodła zwykłej naczepy 3-osiowej, 13,6-metrowej czy wreszcie tzw. City LHV/LZV – City EMS, sformowane z ciągnika siodłowego i dwóch skróconych naczep dystrybucyjnych typu miejskiego, zespolonych przy pomocy wózka dolly.
Zarazem przyjmując jako zasadnicze kryterium podziału oraz bazując na obecnych unijnych unormowaniach prawnych da się wyróżnić następujące rodzaje zestawów nienależących do kategorii ponadnormatywnych, a jednocześnie dłuższych i przeważnie cięższych niż standardowo używane kombinacje – tzn. dłuższych niż 16,5 m dla zestawów naczepowych i 18,35/18,75 m dla zestawów przyczepowych i cięższych niż 40 000 kg/44 000 kg dla przewozów kombinowanych. Na tej podstawie da się wyróżnić następujące rodzaje zestawów innych – jeszcze cięższych i jeszcze dłuższych niż powszechnie stosowane – oraz towarzyszące im (przypisane) bazowe oznaczenia:
- LV – Long Vehicle – zestaw wydłużony – wydłużony do 25,25 m, zgodnie z zasadami EMS, czyli o długości większej niż 16,5 i 18,35/18,75 m, lecz nadal o dopuszczalnej masie całkowitej 40 000 kg, jak tradycyjny zestaw 5-osiowy, z wyłączeniem przewozów kombinowanych. Można tu ewentualnie podnieść górną granicę masową do 44 000–48 000 kg;
- LHV – Long Heavy Vehicle (angielskie określenie LHV, holenderskie LZV, niemieckie EC – EuroCombi mogą być używane w pełni zamiennie, poza tym funkcjonują określania marketingowe, takie jak EcoCombi czy GifaLiner) – ciężki zestaw wydłużony – zestaw-pojazd/zestaw pojazdów ciężki i długi – zestaw wydłużony do 25,25 m, zgodnie z zasadami EMS, ale o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 40 000 kg, w praktyce powyżej 48 000 kg, jako dolną granicę w tej sferze przyjmując ograniczenie czeskie; przy tym jednocześnie wartość tej dopuszczalnej masy całkowitej dla zespołu nie może przekroczyć 60 000 kg (64 000 kg); zestaw LHV-LZV-EC to w takim razie zestaw wydłużony do 25,25 m, zgodnie z zasadami EMS, i o dopuszczalnej masie całkowitej w przedziale od 48 000 do 60 000 kg (64 000 kg);
- SEC – Super EuroCombi/MegaLHV – MLHV/MegaLZV – MLZV – zestaw nadal zgodny z zasadami EMS, jedynie dłuższy niż 25,25 m, bądź jedynie o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 60 000 kg (64 000 kg), bądź równocześnie dłuższy niż 25,25 m i cięższy niż 60 000 kg (64 000 kg); warunkiem przynależności do kategorii zestawów SEC jest ich zestawienie zgodnie z zasadami EMS, czyli w praktyce składanie się przez takie zestawy wyłącznie ze standardowych europejskich modułów pojazdowych – naczep i/czy przyczep – kombinacje ciągnik siodłowy plus standardowa naczepa 3-osiowa, 13,6-metrowa plus dolly plus ponownie standardowa naczepa 3-osiowa, 13,6-metrowa, ewentualnie podwozie plus dwie przyczepy centralnoosiowe 2-osiowe;
- HCT-HCV – High Capacity Transport/High Capacity Vehicle – zestaw tylko dłuższy niż 25,25 m, bądź tylko o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 60 000 kg (64 000 kg), bądź zarazem dłuższy niż 25,25 m i cięższy niż 60 000 kg (64 000 kg); zestawy takie mogą się jednak składać z niestandardowych pod względem mas i wymiarów bezsilnikowych jednostek taborowych – tzn. dłuższych i wyższych (ponad 4 m) albo jedynie dłuższych wieloosiowych naczep i przyczep o podwyższonej dopuszczalnej masie całkowitej – w praktyce megawieloosiowych – o liczbie osi większej niż trzy – oraz o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 27 000–36 000 kg.
Jeśliby porównać efektywność i proekologiczność wykorzystania jedynie dwóch rodzajów zestawów – tradycyjnych 16,5-metrowych naczepowych oraz 25,25-metrowych kategorii EMS, to przy ewentualnym porównywaniu warto obrazowo wskazać, że przewóz dotyczy 600 m³ ładunku o masie 150 kg na metr. Jeśli przewozi się tę ilość za pomocą standardowych naczep, potrzebnych jest sześć z nich z taką samą liczbą ciągników. Jeśli robi się to z LHV, potrzebne są tylko cztery ciągniki i naczepy. W rezultacie normalny LHV zabiera półtora razy więcej ładunków niż standardowa naczepa, nawet 150 m³. Ze względu na te odmienności zużycie paliwa przez poszczególne kombinacje kształtować się będzie na poziomie: zestaw standardowy – 3,5 l/m³km, zestaw LHV – 3 l/m³km.
Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 3/2025