1Ł220 Zoopark-2
Tomasz Szulc
Radary artyleryjskie rodziny
1Ł220 Zoopark-2
Celem opracowania artyleryjskich stacji radiolokacyjnych było zwiększenie skuteczności ognia przeciwbateryjnego, czyli obezwładniania artylerii nieprzyjaciela. Początkowo, gdy zasięg dział był niewielki, baterie przeciwnika lokalizowano z własnych pozycji ogniowych. Gdy donośność artylerii wzrosła, obserwatorów rozmieszczano na wieżach, a później w koszach balonów. Jeszcze później pojawiły się urządzenia akustyczne, wykrywające i lokalizujące huk salw artyleryjskich. Wynalazek radaru rokował nadzieję na wykrycie lecących pocisków, a błyskawicznie ewoluujące systemy obliczeniowe (przeliczniki elektromechaniczne, a potem komputery elektroniczne) mogły obliczyć trajektorię pocisku i umożliwić określenie punktu, z którego go wystrzelono.
![](files/artykuly/technika_wojskowa/98_ntw_2011_08/3.jpg)
W ZSRR radarami o takim przeznaczeniu jako pierwszy zajął się instytut NII-20 w Kuncewie, później prace skoncentrowały się w biurze konstrukcyjnym przy tulskiej fabryce Arsienał, które w 1957 r. uzyskało samodzielność jako Specjalne Biuro Konstrukcyjne nr 668. W 1979 r. przemianowano je w Instytut Naukowo-Badawczy (NII) Strieła. Pierwszym radzieckim radarem śledzącym pociski moździerzowe był ARSOM-1 Mołnija (artyleryjska stacja radiolokacyjna wykrywania moździerzy), z aparaturą radaru umieszczoną na gąsienicowym ciągniku AT-T, produkowanym od 1954 r. W 1955 r. rozpoczęto produkcję stacji ARSOM-2 Iskra na gąsienicowym ciągniku AT-L, potem pojawiły się ARSOM-3 i ARSOM-3P Mars – każda kolejna konstrukcja charakteryzowała się coraz lepszymi parametrami. Ostatnim i najdoskonalszym radzieckim klasycznym radarem, przeznaczonym do określania pozycji artylerii nieprzyjaciela, stał się artyleryjski radiolokacyjny system rozpoznania i korygowania ognia artylerii ARK-1 Ryś z 1977 r. (nośnik – MT-LBu). Nową jakość w artyleryjskim rozpoznaniu radiolokacyjnym miało zapewnić zastosowanie wielowiązkowych anten ścianowych z wierszami antenowymi, grupującymi dużą liczbę dipoli, zwanych fazowanymi elementami promieniującymi. W NII Strieła prace nad takim urządzeniem rozpoczęto w 1980 r. ARK Zoopark (ros. ogród zoologiczny), czyli 1Ł219, przyjęto jednak do służby dopiero w 1992 r. Najważniejszą częścią systemu jest trójwspółrzędny, monoimpulsowy radiolokator 1Ł259, pracujący w centymetrowym paśmie H, w którego antenie zamontowano 104 moduły, złożone w sumie z 3328 elementów fazowych. Oświetlacz został umieszczony przed płaszczyzną anteny, która jest ustawiona pod stałym kątem 17° od pionu i może obracać się w zakresie 360°. W każdym położeniu skanuje elektronicznie sektor w zakresie 60° w poziomie i 40° w pionie. W trybie poszukiwania wiązka ma wymiary 60°x1,8°, w trybie korygowania ognia (gdy lokalizacja stanowisk ogniowych jest znana) – 16°x1,8°. Zoopark może w ciągu minuty określić 20 pozycji środków ogniowych (średni błąd określenia pozycji wynosi 30 m) i śledzić w trybie ciągłym cztery cele. Wypracowane dane są automatycznie przekazywane do stanowiska dowodzenia własnej artylerii. Maksymalny zasięg wykrywania stanowisk moździerzy za pomocą Zooparka wynosi 15 km, haubic – 10 km, polowych wyrzutni rakietowych – 20 km, taktycznych rakiet „ziemia-ziemia” – 35 km. Rzeczywisty zasięg zależy od trajektorii pocisków, ich prędkości lotu, a nawet kształtu (np. różne pociski moździerzowe tego samego kalibru, wystrzelone pod tym samym kątem są wykrywane z różnej odległości). Czas rozwijania stacji na stanowisku wynosi 5 minut. Nośnikiem Zooparka jest pojazd gąsienicowy MT-LBu, inaczej izdielije 10. Stacje Zoopark są produkowane seryjnie od 1991 r. przez OAO Wektor z Jekaterinburga, ale nigdy nie podano, nawet szacunkowo, ile ich dostarczono Armii Federacji Rosyjskiej. Wiadomo natomiast, że nie cieszyły się zbytnią sympatią użytkowników, przede wszystkim z powodu niskiej niezawodności i parametrów eksploatacyjnych dalekich od zawartych w instrukcjach (np. czas dokładnego określenia pozycji ogniowej dochodzi do 20 sekund zamiast „katalogowych” 3 sekund).
Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 8/2011